Οι επιστήμονες μελετούν εδώ και καιρό τον εγκέφαλο με στόχο να βοηθήσουν στην υγιέστερη γήρανση. Ενώ πολλά είναι γνωστά για τους παράγοντες κινδύνου για την επιτάχυνση της γήρανσης του εγκεφάλου, λιγότερα έχουν αποκαλυφθεί για τον εντοπισμό τρόπων πρόληψης της γνωστικής έκπτωσης.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η διατροφή έχει σημασία, και μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό npj Aging, από ερευνητές του University of Nebraska και του University of Illinois σηματοδοτεί περαιτέρω πώς ορισμένα θρεπτικά συστατικά μπορεί να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην την υγιή γήρανση του εγκεφάλου.
Η ομάδα των επιστημόνων, με επικεφαλής τον Aron Barbey, διευθυντή του Κέντρου Εγκεφάλου, Βιολογίας και Συμπεριφοράς, εντόπισε ένα συγκεκριμένο προφίλ θρεπτικών συστατικών σε συμμετέχοντες που είχαν καλύτερες γνωστικές επιδόσεις.
Στη μελέτη συμμετείχαν 100 γνωστικά υγιείς συμμετέχοντες, ηλικίας 65–75 ετών που συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο με δημογραφικά στοιχεία, σωματικές μετρήσεις και σωματική δραστηριότητα. Το πλάσμα αίματος συλλέχθηκε μετά από μια περίοδο νηστείας για να αναλυθούν οι θρεπτικοί βιοδείκτες. Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν επίσης σε γνωστικές αξιολογήσεις και μαγνητικές τομογραφίες.
Οι προσπάθειες αποκάλυψαν δύο τύπους γήρανσης του εγκεφάλου μεταξύ των συμμετεχόντων -επιταχυνόμενη και πιο αργή από το αναμενόμενο. Όσοι είχαν πιο αργή γήρανση εγκεφάλου είχαν ένα ξεχωριστό προφίλ θρεπτικών συστατικών.
Οι ευεργετικοί βιοδείκτες του θρεπτικού συστατικού του αίματος ήταν ένας συνδυασμός:
- λιπαρών οξέων (βακσενικό, γονδοϊκό, άλφα λινολενικό, εικοσαπεντανοϊκό οξύ, δοκοσαπεντανοϊκό οξύ, δοκοσαεξαενοϊκό οξύ και λιγνοκερικό οξύ),
- αντιοξειδωτικών και καροτενοειδών, συμπεριλαμβανομένης της cis-λουτεΐνης, της trans-λουτεΐνης και της ζεαξανθίνης,
- δύο μορφές βιταμίνης Ε και
- χολίνης.
Αυτό το προφίλ συσχετίζεται με τα θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται στη μεσογειακή διατροφή, η οποία είχε συσχετίσει στο παρελθόν με την υγιή γήρανση του εγκεφάλου.
Το άλφα λινολενικό οξύ είναι ένα απαραίτητο λιπαρό που σημαίνει ότι πρέπει να το παίρνουμε από τη διατροφή γιατί το σώμα δεν μπορεί να το δημιουργήσει. Το EPA λαμβάνεται μέσω της διατροφής ή παράγεται ενδογενώς, μέσω μιας μεταβολικής οδού που ξεκινά με το άλφα λινολενικό οξύ που μετατρέπεται σε EPA με απόδοση 10–20%. Έτσι, μεγαλύτερες συγκεντρώσεις άλφα λινολενικού στη διατροφή, όπως συμβαίνει με άτομα με υγιή γήρανση του εγκεφάλου, μπορούν θεωρητικά να έχουν περισσότερο από το ευεργετικό EPA. Οι εξαιρετικές διατροφικές πηγές EPA και ALA περιλαμβάνουν ψάρια και οστρακοειδή, λιναρόσπορο, λινέλαιο, σπόρους κάνναβης, σπόρους κολοκύθας, ηλιόσπορους και καρύδια.
Τα φιστίκια, οι ξηροί καρποί macadamia και ορισμένα σπορέλαια είναι εξαιρετικές πηγές λιγνοκερικού οξέος, το οποίο είναι ένα κορεσμένο λιπαρό με 24 άτομα άνθρακα.
«Ερευνήσαμε συγκεκριμένους βιοδείκτες θρεπτικών συστατικών, όπως τα προφίλ λιπαρών οξέων, γνωστά στη διατροφική επιστήμη ότι προσφέρουν δυνητικά οφέλη για την υγεία. Αυτό ευθυγραμμίζεται με το εκτεταμένο σώμα έρευνας στον τομέα που καταδεικνύει τις θετικές επιπτώσεις στην υγεία της Μεσογειακής Διατροφής, η οποία δίνει έμφαση σε τρόφιμα πλούσια σε αυτά ωφέλιμα θρεπτικά συστατικά», δήλωσε ο Barbey, καθηγητής Ψυχολογίας Mildred Francis Thompson.
Μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας εξέτασε 52 μελέτες που περιελάμβαναν περισσότερους από 21.000 συμμετέχοντες και διαπίστωσε ότι οι διατροφικοί δείκτες της Μεσογειακής Διατροφής συσχετίστηκαν με την υγιή γήρανση του εγκεφάλου, όπως μετρήθηκε με δείκτες MRI δομικής και λειτουργικής συνδεσιμότητας. Γενικότερα, μια μεγάλη μελέτη συσχέτισης περίπου 75.000 συμμετεχόντων αποκάλυψε ότι η μεγαλύτερη κατανάλωση αντιοξειδωτικών συσχετίστηκε με μικρότερη πιθανότητα ανάπτυξης υποκειμενικής γνωστικής εξασθένησης στα τέλη της ζωής. Τέλος, η έρευνα προτείνει επίσης ότι η χολίνη, ένα βασικό θρεπτικό συστατικό που προάγει τη δομική ακεραιότητα του εγκεφάλου, τον κυτταρικό μεταβολισμό της ενέργειας και τη νευροδιαβίβαση, μπορεί να βελτιώσει πολλαπλές πτυχές της γνώσης σε ηλικιωμένους ενήλικες.
«Η παρούσα μελέτη προσδιορίζει συγκεκριμένα πρότυπα βιοδεικτών θρεπτικών συστατικών που είναι πολλά υποσχόμενα και έχουν ευνοϊκές συσχετίσεις με μετρήσεις γνωστικής απόδοσης και υγείας του εγκεφάλου».
Ο Barbey σημείωσε ότι η προηγούμενη έρευνα για τη διατροφή και τη γήρανση του εγκεφάλου βασίστηκε κυρίως σε ερωτηματολόγια συχνότητας τροφής, τα οποία εξαρτώνται από την ανάκληση των ίδιων των συμμετεχόντων. Αυτή η μελέτη είναι μία από τις πρώτες και μεγαλύτερες που συνδυάζει απεικόνιση εγκεφάλου, βιοδείκτες αίματος και επικυρωμένες γνωστικές αξιολογήσεις.
«Η μοναδική πτυχή της μελέτης μας έγκειται στην ολοκληρωμένη προσέγγισή της, ενσωματώνοντας δεδομένα σχετικά με τη διατροφή, τη γνωστική λειτουργία και την απεικόνιση του εγκεφάλου», είπε ο Barbey. «Αυτό μας επιτρέπει να οικοδομήσουμε μια πιο ισχυρή κατανόηση της σχέσης μεταξύ αυτών των παραγόντων. Προχωράμε πέρα από την απλή μέτρηση της γνωστικής απόδοσης με παραδοσιακά νευροψυχολογικά τεστ. Εξετάζουμε ταυτόχρονα τη δομή, τη λειτουργία και το μεταβολισμό του εγκεφάλου, αποδεικνύοντας μια άμεση σχέση μεταξύ αυτών των ιδιοτήτων του εγκεφάλου και των γνωστικών ικανοτήτων. Επιπλέον, δείχνουμε ότι αυτές οι ιδιότητες του εγκεφάλου συνδέονται άμεσα με τη διατροφή, όπως αποκαλύπτεται από τα πρότυπα που παρατηρούνται στα θρεπτικά συστατικά βιοδείκτες».
Ο Barbey είπε ότι είναι πιθανό, στο μέλλον, τα ευρήματα να βοηθήσουν στην ανάπτυξη θεραπειών και παρεμβάσεων για την προώθηση της υγείας του εγκεφάλου.
«Ένα σημαντικό επόμενο βήμα περιλαμβάνει τη διεξαγωγή τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών. Σε αυτές τις δοκιμές, θα απομονώσουμε συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά με ευνοϊκές συσχετίσεις με τη γνωστική λειτουργία και την υγεία του εγκεφάλου και θα τα χορηγήσουμε με τη μορφή θρεπτικών ουσιών», είπε ο Barbey. «Αυτό θα μας επιτρέψει να αξιολογήσουμε οριστικά εάν η αύξηση των επιπέδων αυτών των ειδικών προφίλ θρεπτικών συστατικών οδηγεί αξιόπιστα σε βελτιώσεις στην απόδοση των γνωστικών τεστ και στις μετρήσεις της δομής, της λειτουργίας και του μεταβολισμού του εγκεφάλου».
Περισσότερες πληροφορίες: Christopher E. Zwilling et al, Investigating nutrient biomarkers of healthy brain aging: a multimodal brain imaging study, npj Aging (2024). DOI: 10.1038/s41514-024-00150-8.
