Σύμφωνα με διάφορα βιντεάκια στα social media, τα υψηλά επίπεδα της λεγόμενης «ορμόνης του στρες», της κορτιζόλης, ενοχοποιούνται για την κούραση, τους πονοκεφάλους, την αύξηση βάρους, τις εναλλαγές της διάθεσης, το άγχος, τον κακό ύπνο και μια ντουζίνα άλλα συμπτώματα. Αλλά η κορτιζόλη δεν είναι ένας κακός τύπος ορμόνης, λένε ερευνητές του Tufts University.
«Όλα τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, παράγουν ένα βασικό επίπεδο κορτιζόλης ή μια σχεδόν ίδια ορμόνη που ονομάζεται κορτικοστερόνη», δήλωσε ο Michael Romero, καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Tufts που μελετά τις αντιδράσεις στο στρες. «Είναι απολύτως κρίσιμη για την επιβίωση. Εάν αφαιρέσετε ή αποτρέψετε την ικανότητα ενός ζώου να την εκκρίνει στην κυκλοφορία του αίματος, θα πεθάνει».
Η κορτιζόλη, η οποία παράγεται από τα επινεφρίδια μας, βοηθά στη ρύθμιση διαφόρων διεργασιών σε όλο το σώμα μας. Επηρεάζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος, το μεταβολισμό μας, το σύστημα ύπνου μας και πολλά άλλα. «Έχει έναν συγκλονιστικό αριθμό επιπτώσεων», λέει ο Romero. «Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι ίσως το ένα τέταρτο όλων των γονιδίων μας επηρεάζονται από τα επίπεδα κορτιζόλης στο σώμα».
Μια ζωτική ορμόνη
Όταν λειτουργεί σωστά, το σώμα μας διατηρεί ένα βασικό επίπεδο κορτιζόλης που ποικίλλει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συνήθως, τα επίπεδα κορτιζόλης είναι υψηλότερα το πρωί, όταν το σώμα μας χρειάζεται να αφυπνιστεί και να ξεκινήσει τη μέρα, και χαμηλότερα το βράδυ καθώς κατευθυνόμαστε προς τον ύπνο.
Ενώ η υπερβολική ή λίγη κορτιζόλη μπορεί να είναι σοβαρό πρόβλημα, οι ασθένειες που προκαλούν αυτές τις καταστάσεις θεωρούνται σπάνιες.
Το σύνδρομο Cushing, το οποίο εμφανίζεται όταν υπάρχει υπερβολική κορτιζόλη στο σώμα, συνήθως προκαλείται από όγκους στην υπόφυση. Μπορεί να προκαλέσει ταχεία αύξηση βάρους, μώλωπες, υψηλή αρτηριακή πίεση και αδυναμία και επηρεάζει περίπου 40 έως 70 άτομα στο 1 εκατομμύριο.
Η νόσος του Addison, μια διαταραχή που εμφανίζεται όταν τα επινεφρίδια δεν παράγουν αρκετή κορτιζόλη, μπορεί να προκαλέσει κόπωση, απώλεια όρεξης, κοιλιακό άλγος και άλλα συμπτώματα. Επηρεάζει μεταξύ 100-140 ανά εκατομμύριο ανθρώπους. Και οι δύο καταστάσεις πρέπει να διαγνωστούν και να αντιμετωπιστούν από γιατρό.
Η κορτιζόλη είναι γνωστή ως η «ορμόνη του στρες» επειδή είναι επίσης ένα βασικό μέρος της αντίδρασης του σώματός μας στο στρες. Τα επίπεδα κορτιζόλης αυξάνονται όταν αντιμετωπίζουμε στρεσογόνους παράγοντες, δίνοντας στο σώμα μας την ενέργεια που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει μια αντιληπτή απειλή.
«Η κορτιζόλη βοηθά στην κινητοποίηση των ενεργειακών σας αποθεμάτων, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και στη μείωση της φλεγμονής και κατευθύνει την ενέργεια μακριά από την πέψη, την αναπαραγωγή και την ανάπτυξη», δήλωσε ο Jeffrey Blumberg, καθηγητής ερευνητής στο Friedman School of Nutrition Science and Policy στο Tufts. «Όλα αυτά είναι καλά πράγματα για την αντιμετώπιση του οξέος στρες».
Η απόκριση στο στρες της κορτιζόλης εξελίχθηκε για να βοηθήσει τα ζώα -συμπεριλαμβανομένων των προγόνων μας- να αντιμετωπίσουν απρόβλεπτα γεγονότα, είτε αυτό ήταν η απόκριση σε μια κακή καταιγίδα ή ξηρασία, η καταπολέμηση μιας ασθένειας, η απόδραση από ένα αρπακτικό ή η διαμάχη για τους συντρόφους και το φαγητό.
Οι παράγοντες του στρες σήμερα είναι διαφορετικοί, αλλά η κορτιζόλη εξακολουθεί να βοηθά στην ενορχήστρωση του συστήματος απόκρισης μια έκτακτης ανάγκης και, μόλις τελειώσει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τα επίπεδα κορτιζόλης πέφτουν ξανά στο φυσιολογικό.
Αντιμετώπιση χρόνιου στρες
Το σώμα μας εξελίχτηκε για να απελευθερώσει κορτιζόλη και άλλες ορμόνες ώστε να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε το οξύ στρες -απειλές που εμφανίζονται σε μια συγκεκριμένη στιγμή και μετά εξαφανίζονται. Όταν ένας παράγοντας άγχους είναι σε εξέλιξη ή πολλοί παράγοντες άγχους αρχίζουν να προστίθενται, αυτές οι προηγουμένως χρήσιμες αποκρίσεις μπορούν να αρχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά.
«Όταν οι στρεσογόνοι παράγοντες συμβαίνουν ξανά και ξανά, ή απλώς παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάσημα, όλα αυτά τα συστήματα είναι ανεβασμένα και είναι δαπανηρή η διατήρησή τους», είπε ο Romero. «Υπάρχει μεγάλη φθορά στο σώμα όταν διατηρείτε όλα τα συστήματά σας σε αυξημένο επίπεδο απόκρισης έκτακτης ανάγκης και τότε τα πράγματα αρχίζουν να καταστρέφονται».
Με μια αρκετά μεγάλη περίοδο χρόνιου στρες, η ανοσολογική μας απόκριση καταστέλλεται αντί να ενισχύεται και τότε μπορεί να αρχίσουμε να έχουμε προβλήματα με το μεταβολισμό, την πέψη, την αναπαραγωγή και άλλα συστήματα.
Ωστόσο, η λύση δεν είναι να αναζητήσετε ένα θαυματουργό φάρμακο ή συμπλήρωμα για να μειώσετε τα επίπεδα κορτιζόλης σας. Είναι να εργαστείτε για τη διαχείριση των στρεσογόνων παραγόντων στη ζωή σας.
«Δεν υπάρχει μαγικός τρόπος για τη ρύθμιση των επιπέδων κορτιζόλης, αλλά έχουμε γνωστές στρατηγικές διαχείρισης του στρες, συμπεριλαμβανομένης της υγιεινής διατροφής, της τακτικής άσκησης, του διαλογισμού και της επίγνωσης», είπε ο Blumberg. Και πρόσθεσε ότι το σώμα μας αντιμετωπίζει την αφυδάτωση, τις ακραίες διακυμάνσεις του σακχάρου στο αίμα και τις ακανόνιστες διατροφικές συνήθειες ως πρόσθετους στρεσογόνους παράγοντες. «Η δύναμη της καλής διατροφής και του υγιεινού τρόπου ζωής δεν πρέπει να υποτιμηθεί».
Πηγή: Tufts University.
