Του Eric Bowman, The Conversation.
Ποιες είναι τα πιο εθιστικές ουσίες; Αυτή η ερώτηση φαίνεται απλή, αλλά η απάντηση εξαρτάται από το ποιον ρωτάτε. Από την άποψη διαφορετικών ερευνητών, η δυνατότητα ενός ναρκωτικού να είναι εθιστικό μπορεί να κριθεί από τη βλάβη που προκαλεί, το βαθμό στον οποίο ενεργοποιεί το σύστημα ντοπαμίνης του εγκεφάλου, το βαθμό στον οποίο προκαλεί συμπτώματα στέρησης και το πόσο εύκολα θα κολλήσει ένα άτομο που δοκιμάζει την ουσία.
Υπάρχουν και άλλες πτυχές για τη μέτρηση της δυνατότητας εθισμού ενός ναρκωτικού, και υπάρχουν ακόμη και ερευνητές που υποστηρίζουν ότι καμία ουσία δεν είναι πάντα εθιστική. Δεδομένης της ποικίλης άποψης των ερευνητών, ένας τρόπος κατάταξης των εθιστικών ουσιών είναι να ρωτήσετε ομάδες ειδικών. Το 2007, ο David Nutt και οι συνάδελφοί του ζήτησαν από ειδικούς στους εθισμούς να κάνουν ακριβώς αυτό.
Ηρωίνη
Οι Nutt et al. κατέταξαν την ηρωίνη ως το πιο εθιστικό ναρκωτικό, δίνοντάς της βαθμολογία 3 από τη μέγιστη βαθμολογία 3. Η ηρωίνη είναι ένα οπιούχο που ανεβάζει το επίπεδο της ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου έως και 200% σε πειραματόζωα. Εκτός από το ότι είναι αναμφισβήτητα το πιο εθιστικό ναρκωτικό, η ηρωίνη είναι επίσης επικίνδυνη, επειδή η δόση που μπορεί να προκαλέσει θάνατο είναι μόνο πέντε φορές μεγαλύτερη από τη δόση που απαιτείται για το λεγόμενο “φτιάξιμο”.
Η ηρωίνη έχει επίσης αξιολογηθεί ως το δεύτερο πιο επιβλαβές ναρκωτικό όσον αφορά τη ζημιά τόσο στους χρήστες όσο και στην κοινωνία. Η αγορά παράνομων οπιούχων, συμπεριλαμβανομένης της ηρωίνης, εκτιμήθηκε στα 68 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως το 2009.
Κοκαΐνη
Η κοκαΐνη παρεμβαίνει άμεσα στη χρήση της ντοπαμίνης από τον εγκέφαλο για τη μετάδοση μηνυμάτων από τον έναν νευρώνα στον άλλο. Στην ουσία, η κοκαΐνη εμποδίζει τους νευρώνες να απενεργοποιήσουν το σήμα ντοπαμίνης, με αποτέλεσμα μια ανώμαλη ενεργοποίηση των οδών ανταμοιβής του εγκεφάλου. Σε πειράματα σε ζώα, η κοκαΐνη προκάλεσε αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης πάνω από τρεις φορές από τα κανονικά επίπεδα. Υπολογίζεται ότι 14-20 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως κάνουν χρήση κοκαΐνης και ότι το 2009 η αγορά κοκαΐνης άξιζε περίπου 75 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η κοκαΐνη κρακ έχει καταταχθεί από τους ειδικούς ως το τρίτο πιο επιβλαβές ναρκωτικό και η κοκαΐνη σε σκόνη, η οποία προκαλεί ένα πιο ήπιο “φτιάξιμο”, ως το πέμπτο πιο επιβλαβές. Περίπου το 21% των ανθρώπων που δοκιμάζουν κοκαΐνη θα εξαρτηθούν από αυτήν κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η κοκαΐνη είναι παρόμοια με άλλα εθιστικά διεγερτικά, όπως η μεθαμφεταμίνη -που γίνεται όλο και πιο μεγάλο πρόβλημα καθώς γίνεται ευρύτερα διαθέσιμη- και η αμφεταμίνη.
Νικοτίνη
Η νικοτίνη είναι το κύριο εθιστικό συστατικό του καπνού. Όταν κάποιος καπνίζει ένα τσιγάρο, η νικοτίνη απορροφάται γρήγορα από τους πνεύμονες και μεταφέρεται στον εγκέφαλο. Οι ομάδα Nutt et al αξιολόγησε τη νικοτίνη ως την τρίτη πιο εθιστική ουσία.
Πάνω από τα δύο τρίτα των Αμερικανών που δοκίμασαν το κάπνισμα ανέφεραν ότι εξαρτήθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Το 2002 ο ΠΟΥ υπολόγισε ότι υπήρχαν πάνω από 1 δισεκατομμύριο καπνιστές και έχει υπολογιστεί ότι ο καπνός θα σκοτώνει περισσότερους από 8 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως μέχρι το 2030. Τα ζώα εργαστηρίου έχουν την καλή λογική να μην καπνίζουν. Ωστόσο, οι αρουραίοι θα πατήσουν ένα κουμπί για να λάβουν νικοτίνη απευθείας στην κυκλοφορία του αίματός τους -και αυτό προκαλεί αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου κατά περίπου 25-40%.
Βαρβιτουρικά
Τα βαρβιτουρικά είναι μια κατηγορία φαρμάκων που αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για τη θεραπεία του άγχους και για την πρόκληση ύπνου. Παρεμβαίνουν στη χημική σηματοδότηση στον εγκέφαλο, το αποτέλεσμα των οποίων είναι να κλείνουν διάφορες περιοχές του εγκεφάλου.
Σε χαμηλές δόσεις, τα βαρβιτουρικά προκαλούν ευφορία, αλλά σε υψηλότερες δόσεις μπορεί να είναι θανατηφόρα επειδή καταστέλλουν την αναπνοή. Η εξάρτηση από βαρβιτουρικά ήταν συνηθισμένη όταν τα φάρμακα ήταν εύκολα διαθέσιμα με ιατρική συνταγή, αλλά αυτή μειώθηκε δραματικά καθώς άλλα φάρμακα τα αντικατέστησαν. Αυτό υπογραμμίζει τον ρόλο που παίζει το πλαίσιο στον εθισμό: εάν ένα εθιστικό φάρμακο δεν είναι ευρέως διαθέσιμο, μπορεί να βλάψει ελάχιστα. Οι ομάδες ειδικών των Nutt et al αξιολόγησαν τα βαρβιτουρικά ως την τέταρτη πιο εθιστική ουσία.
Αλκοόλ
Αν και νόμιμο, το αλκοόλ βαθμολογήθηκε από τους ειδικούς με 1,9 με μέγιστο το 3 στον εθισμό. Το αλκοόλ έχει πολλές επιδράσεις στον εγκέφαλο, αλλά σε εργαστηριακά πειράματα σε ζώα αύξησε τα επίπεδα ντοπαμίνης στο σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου κατά 40-360% -και όσο περισσότερο έπιναν τα ζώα τόσο περισσότερο αυξάνονταν τα επίπεδα ντοπαμίνης.
Περίπου το 22% των ανθρώπων που έχουν πιει ένα ποτό αλκοόλ θα αναπτύξει εξάρτηση από το αλκοόλ κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής.
