Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία είναι σήμερα ένας από τους πιο δυναμικούς κλάδους της χώρας και αυτό το μαρτυρούν οι επενδύσεις της. Οι ελληνικές εταιρείες, με τις επενδύσεις που υλοποιούν, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την ανάδειξη της χώρας σε κόμβο έρευνας και παραγωγής φαρμάκων στην Ευρώπη. Επιπλέον, διασφαλίζεται η επάρκεια φαρμάκων στην εγχώρια αγορά, η θωράκιση του συστήματος υγείας και η βελτίωση της πρόσβασης των ασθενών σε ακόμη περισσότερες αποδοτικές για το σύστημα θεραπείες. Ο Χρήστος Σωτηρίου, Διευθύνων Σύμβουλος και Αντιπρόεδρος της Win Medica, καθώς και νεοεκλεγείς στο ΔΣ του ΣΦΕΕ, μιλά στο «Health Today Magazine» για την επένδυση της εταιρείας του στη Βιομηχανική Περιοχή της Τρίπολης και το εξωστρεφές μέλλον του ελληνικού φαρμακευτικού κλάδου.
Συνέντευξη στους Θάνο Ξυδόπουλο και Ζήση Ψάλλα
Κύριε Σωτηρίου, από το 2019 η ελληνική φαρμακοβιομηχανία προχωρά σε επενδύσεις-ρεκόρ για τα ελληνικά δεδομένα ενώ το φάρμακο είναι ήδη το δεύτερο εξαγώγιμο προϊόν. Γιατί βλέπουμε τόσες επενδύσεις αυτήν την περίοδο;
Αυτό οφείλεται σε μία πληθώρα παραγόντων. Πάντα γίνονταν σημαντικές επενδύσεις από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις γιατί υπήρχε η αγωνία για το ποια θα είναι η βιωσιμότητά τους την επόμενη μέρα. Όμως, αυτή την περίοδο υπάρχει ένας οργασμός επενδύσεων, τόσο από ελληνικές εταιρείες, όσο και από πολυεθνικές. Πλέον, υπάρχουν τα κίνητρα και το πλαίσιο που δημιούργησε το Ταμείο Ανάκαμψης μέσω της θεσμοθέτησης του επενδυτικού clawback, ένα πολύ καλό brand, αυτό του ελληνικού φαρμάκου στο διεθνές περιβάλλον, και επιπλέον η τρίτη γενιά των οικογενειακών φαρμακευτικών επιχειρήσεων, η οποία αντιμετωπίζει με μακροπρόθεσμη οπτική τις προκλήσεις. Eίναι σημαντικό όταν οι διοικήσεις των εταιρειών και οι μέτοχοι αναγνωρίζουν και συμφωνούν ότι η εξωστρέφεια είναι αναγκαία.
Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας ήταν ότι με την πανδημία, και στη συνέχεια με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αναδείχθηκε η σημασία της πρόσβασης και της επάρκειας των φαρμάκων στην ευρωπαϊκή αγορά. Οι ελλείψεις των φαρμάκων έκαναν την Ευρωπαϊκή Ένωση να συνειδητοποιήσει ότι η μονομερής εξάρτηση από τρίτες χώρες είναι επικίνδυνη και έγιναν έτσι προσπάθειες επαναπροσδιορισμού και ρυθμίσεων στην πολιτική του φαρμάκου προκειμένου να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή παραγωγή πρώτων υλών, ενδιάμεσων συστατικών και τελικών προϊόντων. Το γεγονός ότι η Ευρώπη σκοπεύει πλέον να βασίζεται περισσότερο στις δικές της δυνάμεις για να καλύπτει τις ανάγκες της σε φάρμακα ανέδειξε μια επενδυτική ευκαιρία για τον ελληνικό φαρμακευτικό κλάδο.
Στην Ελλάδα υπήρξε καλύτερη κάλυψη των αναγκών κατά τη διάρκεια της πανδημίας λόγω της σημαντικής παρουσίας της εγχώριας φαρμακοβιομηχανίας, η οποία επιπλέον κάλυψε ένα κομμάτι της διεθνούς αγοράς. Για παράδειγμα, υπήρξαν ελληνικές εξαγωγές σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία. Με την Ευρώπη να επιθυμεί αυξημένη παραγωγή στο εσωτερικό της στον νευραλγικό τομέα του φαρμάκου, έχουν έως τώρα ξεκλειδώσει επενδύσεις πάνω από 1,5 δισ. ευρώ στην Ελλάδα.
Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία διαθέτει σήμερα 45 εργοστάσια και 27 κέντρα R&D και προχωράει σε κατασκευή 10 επιπλέον εργοστασίων και 14 νέων κέντρων R&D που συνολικά θα απορροφήσουν τουλάχιστον το 70% της απασχόλησης του κλάδου, δημιουργώντας 5.500 νέες θέσεις υψηλής εξειδίκευσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επενδύσεις αυτές έχουν μοναδικό πολλαπλασιαστικό αποτύπωμα στο ΑΕΠ. Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι ο φαρμακευτικός κλάδος είναι αυτή τη στιγμή η ατμομηχανή των επενδύσεων της χώρας και ότι διασφαλίζει την όσο το δυνατόν καλύτερη κάλυψη των αναγκών των Ελλήνων ασθενών με ποιοτικά, οικονομικώς προσιτά και αποδοτικά για το σύστημα φάρμακα, καθώς και τη διείσδυση των ελληνικών επιχειρήσεων στις διεθνείς αγορές.
«Ο φαρμακευτικός κλάδος μπαίνει σε μια νέα φάση που θα έχει έντονο αναπτυξιακό χαρακτήρα, με εξαγωγές και νέες θέσεις εργασίας. Θα είναι μια περίοδος με αρκετές συγχωνεύσεις και εξαγορές».
Πόσο ανταγωνιστικός είναι ο ελληνικός φαρμακευτικός κλάδος σε σχέση με άλλες χώρες που επίσης διεκδικούν ένα κομμάτι αυτής της επενδυτικής ευκαιρίας;
Και άλλες χώρες στην ευρωπαϊκή ζώνη, όπως η Ισπανία, η Γαλλία, η Σλοβενία και η Πολωνία έχουν δυνατή εγχώρια φαρμακοβιομηχανία, αλλά ο ελληνικός κλάδος μπορεί να είναι άκρως ανταγωνιστικός σε σχέση με τις χώρες αυτές. Tο ελληνικό φάρμακο είναι υψηλής ποιότητας και τεχνολογίας, το οποίο αναγνωρίζεται στο εξωτερικό και για τον λόγο αυτό αντιπροσωπεύουμε το 10% του ευρωπαϊκού παραγωγικού ιστού. Οι ελληνικές εταιρείες διατηρούν υψηλά παραγωγικά standards τα οποία διασφαλίζουν την ποιότητα σύμφωνα με τις πολύ αυστηρές απαιτήσεις και τα πρότυπα της Ε.Ε. σε κάθε στάδιο της παραγωγής. Τα ελληνικά εργοστάσια έχουν ήδη προχωρήσει σε εξαγωγές, με αποτέλεσμα να έχουμε ανταγωνιστική διεθνή παρουσία σήμερα σε σχεδόν 150 χώρες του κόσμου και εξαιρετικά αποτελέσματα σε ελέγχους από διεθνείς ρυθμιστικές Αρχές και Οργανισμούς.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στις διεθνείς εκθέσεις που συμμετέχουν οι ελληνικές εταιρείες ανά τον κόσμο, οι μελλοντικοί συνεργάτες έρχονται με ενθουσιασμό να συνεργαστούν γιατί γνωρίζουν ότι το προϊόν είναι ασφαλές, ποιοτικό και ανταγωνιστικό. Είμαστε συνεπείς στα χρονοδιαγράμματα παραδόσεων και ιδιαίτερα προσεκτικοί στις επιλογές των προϊόντων του χαρτοφυλακίου. Μπορεί η πρώτη ύλη να προέρχεται παγκοσμίως από τις ίδιες πηγές, αλλά το ελληνικό επιστημονικό προσωπικό είναι άρτια καταρτισμένο, με πολύ καλή τεχνογνωσία και εμείς ως παραγωγοί είμαστε αυτοί που αναβαθμίζουμε το φάρμακο μέσω των υψηλών ποιοτικών διαδικασιών που χρησιμοποιούνται, όπως είναι τα πρότυπα ISO και τα GMPs. Έχοντας δεδομένη την ποιότητα του ελληνικού φαρμάκου, το σημαντικό είναι η λήψη της απόφασης της επένδυσης για να ξεκινήσει το «ταξίδι» του, αρχικά εθνικά και σταδιακά στον υπόλοιπο κόσμο.
Γιατί ο ελληνικός κλάδος είναι εστιασμένος στα γενόσημα φάρμακα;
Ο ελληνικός κλάδος δεν είναι ισχυρός μόνο στα γενόσημα, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις φαρμάκων που εντάσσονται σ’ αυτό που ορίζεται ως οριακή καινοτομία. Οι ελληνικές εταιρείες δημιουργούν αξία για τον ασθενή και το σύστημα υγείας, βελτιώνοντας, για παράδειγμα, την ευκολία χορήγησης και λήψης των φαρμάκων και τη συμμόρφωση των ασθενών. Πάντα βροντοφωνάζαμε ότι παράγουμε ποιοτικά γενόσημα και ότι αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για την οικονομία και την κοινωνία, διαφυλάσσοντας εξοικονομήσεις στο σύστημα υγείας. Αλλά συγχρόνως διεξάγονται ερευνητικές δράσεις γύρω από την οριακή καινοτομία και πιο συγκεκριμένα σε συνδυασμούς δραστικών ουσιών, νέες φαρμακοτεχνικές μορφές, έξυπνα υλικά, εναλλακτικές οδούς χορήγησης, επαναστόχευση δραστικών ουσιών σε νέες ενδείξεις και νέες περιεκτικότητες. Όλα αυτά βελτιώνουν το αρχικό προϊόν και του προσδίδουν υπεραξία.
Σε όλες αυτές τις περιοχές, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία έχει πλάνο ανάπτυξης νέων προϊόντων που δεν είναι όμοια με τα προϊόντα που κυκλοφορούν, δεν είναι “me too generic”. Μάλιστα, κάποιες εταιρείες πηγαίνουν στην επόμενη μέρα, αναπτύσσοντας πρώτες ύλες, σχεδιάζοντας μια καθετοποιημένη παραγωγή και στοχεύοντας σε βιολογικές θεραπείες οι οποίες έχουν μεγαλύτερο κόστος ανάπτυξης και παραγωγής. Συνολικά, πέρα από τα γενόσημα, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία στοχεύει σε προϊόντα οριακής καινοτομίας, βιολογικά προϊόντα και σε παραγωγή πρώτων υλών.
Η Win Medica έχει μια ιδιαιτερότητα μεταξύ των εταιρειών του κλάδου που υλοποιούν επενδύσεις γιατί ετοιμάζεται να μετατραπεί από εμπορική σε παραγωγική εταιρεία. Τι αφορούν οι επενδύσεις σας στην Τρίπολη;
Αυτή τη στιγμή η Win Medica απασχολεί 165 συνεργάτες και καλύπτει, ως επί το πλείστον, τις θεραπευτικές κατηγορίες του καρδιομεταβολικού και του γαστρεντερικού, της ογκολογίας, ανοσολογίας, αιματολογίας και τον τομέα της πρόληψης μέσω των εμβολίων, καλύπτοντας το μεγαλύτερο κομμάτι της ιατρικής κοινότητας. Η στρατηγική μας βασίζεται σε δυο βασικούς πυλώνες. Αφενός στην ανάπτυξη φακέλων εγχωρίως παραγόμενων γενοσήμων ή διαφοροποιημένων προϊόντων οριακής καινοτομίας για την ελληνική και την διεθνή αγορά. Αφετέρου, στη διατήρηση και ενίσχυση της εκπροσώπησης πολυεθνικών εταιρειών είτε με παρουσία είτε όχι στην Ελλάδα. Τώρα εισχωρούμε σε έναν τρίτο πυλώνα, υλοποιώντας τη στρατηγική απόφαση του 2019 για το Κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης και προχωρώντας στην κατασκευή δικής μας παραγωγικής μονάδας στην Τρίπολη.
Η βασική επένδυσή μας ύψους 50 εκατ. ευρώ γίνεται στην Τρίπολη, ενώ παράλληλα έχουμε ήδη ξεκινήσει συνεργασία με διεθνή εργαστήρια για συν-αναπτύξεις πρώτων υλών για αρκετά φάρμακα, που θα συμβάλλουν στην καθετοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας. Μελλοντικά θα έχουμε μεταφορά τεχνολογίας αυτών των πρώτων υλών. Οι επενδύσεις μας αφορούν 30 εκατ. ευρώ για το εργοστάσιο και 20 εκατ. ευρώ για αναπτύξεις προϊόντων και θα ολοκληρωθούν εντός του 2025. Ήδη αναπτύσσουμε 11 κυτταροτοξικα φάρμακα, κυρίως σε ανοσολογία, ογκολογία, αιματολογία και νευρολογία. Με την ολοκλήρωση του έργου θα δημιουργηθούν 200 νέες άμεσες θέσεις εργασίας και βέβαια θα προκληθούν πολλές περισσότερες έμμεσες θέσεις εργασίας. Τα έμμεσα οφέλη από την επένδυση αναμένεται να είναι πάνω από 100 εκατ. ευρώ.
Πρέπει να τονιστεί ότι σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, κάθε ευρώ επένδυσης στο φάρμακο, επιστρέφει στην οικονομία 3,2 ευρώ. Αυτός είναι ένας μοναδικός πολλαπλασιαστής που δείχνει την ισχυρή προστιθέμενη αξία της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας στην εθνική οικονομία και κοινωνία. Αυτό το οικονομικό αποτύπωμα το βλέπουμε ήδη στην Τρίπολη, μιλώντας με ανθρώπους εκεί. Είναι όλοι ενθουσιασμένοι με την ανάπτυξη στον νομό, ο οποίος αναζωογονείται, με τις άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, δίνοντας έτσι προοπτική εξέλιξης σε νέες και νέους.
Ποιες είναι οι δυσκολίες αυτού του εγχειρήματος;
Όταν μια εμπορική επιχείρηση μετασχηματίζεται σε παραγωγική έχει ασφαλώς πολλά θέματα να επιλύσει, όπως η εύρεση της κατάλληλης περιοχής -συνδυαστικά με τα κίνητρα- η στελέχωση και η εξασφάλιση της χρηματοδότησης. Επιπλέον πρέπει να επιλεχθούν οι κατάλληλες θεραπευτικές κατηγορίες και οι τεχνολογίες στις οποίες θα εστιάσουν οι επενδύσεις. Το κομμάτι της στελέχωσης γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο όταν μια επένδυση υλοποιείται στην ευρύτερη περιφέρεια γιατί σηματοδοτεί μια απόφαση ζωής και μια καινούρια σελίδα στη ζωή ενός συνεργάτη που δεν είναι μόνο επαγγελματική, αλλά κοινωνική και οικογενειακή.
«Στις διεθνείς εκθέσεις που συμμετέχουν οι ελληνικές εταιρείες, οι μελλοντικοί συνεργάτες έρχονται με ενθουσιασμό γιατί γνωρίζουν ότι το προϊόν είναι ασφαλές, ποιοτικό και ανταγωνιστικό».
Σχετικά με τη χρηματοδότηση, απαιτούνται τεράστιες εκροές που λόγω του αυξημένου λειτουργικού κόστους, οι εταιρείες πλέον αναζητούν σε εξωτερική χρηματοδότηση και δανεισμό προκειμένου να καλύψουν το επενδυτικό τους πλάνο. Αν αναλογιστούμε ότι η Win Medica έχει έναν κύκλο εργασιών περίπου 120 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα, το κέρδος που τελικά απομένει προκειμένου να επενδύσει και να λειτουργήσει, δηλαδή να γίνουν αγορές προϊόντων, πρώτων υλών, υπηρεσιών, να αποδοθεί ένα τεράστιο ποσό, πάνω από 50 εκατομμύρια ευρώ, στο κράτος, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών -κυρίως clawback- είναι πραγματικά μια επιχειρηματική υπέρβαση. Αυτή είναι μια μεγάλη δυσκολία. Οφείλουμε να είμαστε συνεπείς με όλες μας τις υποχρεώσεις, εμπορικές, λειτουργικές και επενδυτικές, διασφαλίζοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη της εταιρείας και το έργο που επιτελεί στην εξυπηρέτηση των αναγκών του ασθενή.
Προς την κατεύθυνση των επενδύσεων γίνονται σημαντικές κινήσεις όπως είναι το επενδυτικό clawback. Το κράτος έχει βοηθήσει τις φαρμακευτικές εταιρείες με το συμψηφισμό των δαπανών έρευνας και ανάπτυξης με το clawback.
Τα κίνητρα που δίνονται μέσω του επενδυτικού clawback είναι ένα εφαλτήριο για την ανάπτυξη και την εξωστρέφεια των εταιρειών σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον. Θα πρέπει ωστόσο να γίνει κατανοητό ότι το κόστος των επενδύσεων είναι υψηλό. Κατανοείτε πως η χρηματοδότηση είναι περίπου 40-50% από το εργαλείο του clawback και τα υπόλοιπα είναι είτε ίδια κεφάλαια είτε δανεισμός, κάτι που εμπεριέχει ρίσκο, αλλά και χρηματοοικονομικό κόστος.
Οι εταιρείες που επενδύουν τεράστια ποσά, συμβάλλοντας στην εγχώρια αύξηση του παραγωγικού ιστού και στην αύξηση της απασχόλησης, προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση που απαιτείται, σε ένα πολύ δύσκολο επιχειρηματικό περιβάλλον. Μόνο η εταιρεία μας, υποχρεώθηκε να αποδώσει στο κράτος 170 εκατ. ευρώ σε επιστροφές από το 2017 μέχρι και το 2024. Καλούμαστε να αποδώσουμε κάθε χρόνο 20% επιπλέον υποχρεωτικές επιστροφές σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Απαιτούνται λοιπόν νέες στρατηγικές που θα διασφαλίσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη των εταιρειών. Βιώσιμη μεν, διότι θα πρέπει οι εταιρείες να εξασφαλίσουν την οικονομική τους ακεραιότητα ούσες χρηματοοικονομικά υγιείς, ανάπτυξη δε, διότι θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια, τα οποία βεβαίως θα αποφέρουν τις επιθυμητές μελλοντικές οικονομικές προσόδους, που θα επιτρέψουν στις εταιρείες να πρωταγωνιστήσουν στο διεθνές επιχειρηματικό στερέωμα.
Θέλω να πιστεύω ότι τα επενδυτικά κίνητρα θα συνεχιστούν. Έχουμε ως χώρα μια μοναδική ευκαιρία μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης να αυξήσουμε το αποτύπωμα της βιομηχανίας στην εθνική οικονομία και να περιορίσουμε το επενδυτικό κενό που μας χωρίζει από την Ευρώπη. Ωστόσο, πιστεύω επίσης, ότι είναι η ώρα να εφαρμόσουμε νέες πολιτικές και δράσεις που θα εξορθολογήσουν τη φαρμακευτική δαπάνη, αλλά και τη συμμετοχή των ιδιωτικών εταιρειών σε αυτήν, που βαίνει συνεχώς αυξανόμενη κάθε χρόνο, περιορίζοντας τους διαθέσιμους πόρους για βιωσιμότητα και ανάπτυξη.
Εμείς, ως Win Medica μέσω του επενδυτικού μας πλάνου, στηρίζουμε την πράσινη μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την εξωστρέφεια και την καινοτομία της ελληνικής βιομηχανίας. Η Win Medica επενδύει στην παραγωγή, στην ανάπτυξη της οικονομίας εν γένει και της Περιφέρειας ειδικά, με την κατασκευή της βιομηχανικής μονάδας στην Τρίπολη. Θέλουμε όμως και το Κράτος αρωγό σε αυτή την προσπάθεια που η επιτυχία της, έχει εν τέλει αποδέκτη την κοινωνία.
«Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία έχει πλάνο ανάπτυξης νέων προϊόντων που δεν είναι όμοια με αυτά που κυκλοφορούν».
Πότε θα αποδώσει η επένδυσή σας στην Τρίπολη και τι εξαγωγές περιμένετε από τα προϊόντα που αναπτύσσετε;
Τα πρώτα έσοδα από τις πωλήσεις των προϊόντων μας στην Τρίπολη θα τα αποκομίσουμε μετά το 2028, γιατί έχουμε εστιάσει σε προϊόντα των οποίων η πατέντα τους λήγει εκείνη την περίοδο. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ορισμένες ευκαιρίες σε τρίτες χώρες όπου το νομικό πλαίσιο είναι διαφορετικό και είναι δυνατό να πουλήσουμε τα προϊόντα μας από το 2026 και μετά. Ήδη αναπτύσσουμε 11 προϊόντα όπως προανέφερα και υπάρχουν αρκετές συμφωνίες συνεργασίας για εξαγωγές σε περισσότερες από 40 χώρες στην Ευρώπη και την Ασία. Αυτό αποτελεί μια τεράστια νίκη για εμάς. Με τις διεθνείς εταιρείες που έχουμε εγκατεστημένες, διαχρονικές συνεργασίες και εισάγουμε τα προϊόντα τους στην Ελλάδα, πλέον αναπτύσσουμε μια αμφίδρομη σχέση και τα φάρμακά μας θα προσφέρουν λύσεις σε άλλες χώρες. Ήδη έχει προγραμματιστεί για τον Νοέμβριο η πρώτη κατάθεση φακέλου προϊόντος μας στις εγκριτικές αρχές αρκετών τρίτων και ευρωπαϊκών χωρών καθώς και στην Ελλάδα.
Με βάση τις υπάρχουσες συνεργασίες και συμφωνίες εκτιμάμε ότι το 2030 η Win Medica θα εξάγει περισσότερες από 2 εκατομμύρια συσκευασίες. Σχεδιάσαμε τη στρατηγική μας ανεξάρτητα από το πλαίσιο χρηματοδότησης και υλοποιούμε την επένδυση κατά γράμμα με τη δέσμευση απέναντι στους μετόχους να φτάσει η εταιρεία το 2030 εκεί που οραματιστήκαμε. Θέλουμε να αναδείξουμε την εγχώρια βιομηχανία και να ταξιδέψουμε το ελληνικό φάρμακο σε όσες το δυνατόν περισσότερες χώρες του εξωτερικού.
Ας μην ξεχνάμε ότι αυτά τα φάρμακα θα πωληθούν και στην Ελλάδα και πως η Win Medica θα είναι σε θέση να καλύψει σε ποσοστό άνω του 70% τους Έλληνες ασθενείς σε αυτές τις θεραπευτικές κατηγορίες. Οι γιατροί θα μπορούν να συνταγογραφούν γενόσημα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα για ακριβές θεραπείες κυτταροτοξικών προϊόντων, της εταιρείας μας. Εκτός από το θέμα της επάρκειας και πρόσβασης που αντιμετωπίζεται σ’ αυτές τις κατηγορίες, συνεπάγεται και μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης. Γι’ αυτή την ομάδα προϊόντων, σήμερα υπάρχει μια δαπάνη της τάξεως των 240 εκατ. ευρώ, και αν υποθέσουμε ότι πηγαίνουμε προς μια κάλυψη 100% με γενόσημα, η δαπάνη θα μειωθεί στα 155 εκατ. ευρώ, με το συνολικό όφελος για το Σύστημα Υγείας να ξεπερνά τα 85 εκατ. ευρώ.
Πώς σας φαίνονται οι εξαγγελίες για τη μείωση του clawback από τον Υπουργό Υγείας;
Ακούω τις εξαγγελίες του Υπουργού Υγείας με ενδιαφέρον και αισιοδοξία αλλά η εικόνα που έχουμε είναι ότι το clawback δεν πρόκειται να μειωθεί έτσι απλά. Η φαρμακοβιομηχανία αναγκάζεται μέσω του συστήματος clawback να πληρώνει συνολική φορολογία έως και 70%, ποσοστό το οποίο είναι δυσθεώρητο και καθιστά την κατάσταση μη βιώσιμη. H επιπλέον χρηματοδότηση για το 2024 είναι 300 εκατ. ευρώ, αλλά σε μια αγορά που αναπτύσσεται με σημαντικό ρυθμό, είναι θέμα χρόνου να οδηγηθούμε σε ελλείψεις φαρμάκων εις βάρος των Ελλήνων πολιτών και του Συστήματος Υγείας με συνολική απο-επένδυση από τις εταιρείες το 2025. Αυτό το πρόβλημα, που δυστυχώς διογκώθηκε πάρα πολύ, δημιουργήθηκε κατά βάση από την πολύ μεγάλη αναντιστοιχία μεταξύ πραγματικών αναγκών και δημόσιας χρηματοδότησης για το φάρμακο και από την απουσία ελεγκτικών μηχανισμών συνταγογράφησης και πρωτοκόλλων όπως ισχύει σε άλλες χώρες.
Τι πρέπει επομένως να περιλαμβάνει το πλαίσιο αντιμετώπισης του clawback;
Αρχικά περίπου 400 εκατ. ευρώ επιπλέον χρηματοδότηση ετησίως. Δευτερευόντως, συστήματα ελέγχου συνταγογράφησης με την αξιοποίηση νεότερων ψηφιακών εργαλείων και κατεύθυνσης των θεραπειών σε ποιοτικές και αποδοτικές επιλογές. Πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο συνταγογραφούνται οι θεραπείες, σε ποιους ασθενείς, σε ποιες ενδείξεις, και σε τι δοσολογίες για την κάθε θεραπεία. Επιπλέον απαιτείται βελτιστοποίηση της διαδικασίας αξιολόγησης των νέων φαρμάκων σε σχέση με το κόστος-όφελος και συνδυαστικά ξεχωριστό Ταμείο για τα καινοτόμα και νεότερα φάρμακα.
Αυτά συνθέτουν μια σύγχρονη φαρμακευτική πολιτική όπως εφαρμόζεται σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Με τους τρόπους αυτούς θα καταφέρουμε να εξορθολογήσουμε την υπερφορολόγηση και να υπάρξει ένα βιώσιμο πλαίσιο για την προμήθεια όλων των απαραίτητων φαρμακευτικών θεραπειών. Πρέπει να τονίσω ότι ο κλάδος χρειάζεται να ενημερώνεται για την εξέλιξη της φαρμακευτικής δαπάνης και για το λόγο αυτό υπάρχει η απαίτηση της δημοσιοποίησης των στοιχείων από τον ΕΟΠΥΥ και την ΕΚΑΠΥ μέσω έκθεσης ανά τρίμηνο, ώστε να παρακολουθείται η εξέλιξη της δαπάνης και να γίνονται παρεμβάσεις.
Πώς νομίζετε ότι θα εξελιχθεί ο φαρμακευτικός κλάδος;
Ο κλάδος αλλάζει ταχύτατα και καθημερινά όλοι μας μαθαίνουμε κάτι καινούριο. Αλλάζουν οι τάσεις, οι αγορές, τα επιτεύγματα της κλινικής έρευνας και οι ιατρικές ανάγκες. Οι εταιρείες επίσης αλλάζουν, δεν είναι όπως ήταν πριν μια δεκαετία. Οι συνεργάτες και το επιστημονικό προσωπικό, αναπτύσσουν νέες δεξιότητες και γνωρίζουν πλέον καλύτερα το αντικείμενό τους. Οι ελληνικές επιχειρήσεις του κλάδου είναι κατά βάση οικογενειακές, με διαφορετικές οπτικές για το πού πηγαίνει ο κλάδος, οι αγορές και η επιχειρηματικότητα. Ορισμένοι έχουν περισσότερο επιχειρηματικό dna ή είναι περισσότερο risk takers -όλες οι επενδύσεις εξάλλου εμπεριέχουν εμπεριέχουν ρίσκο- ή έχουν καλύτερη πρόσβαση σε επενδυτές και κεφάλαια. Συνεπώς, δημιουργούνται πολυάριθμες και διαφορετικές ταχύτητες εκ των πραγμάτων. Οι εταιρείες που έχουν μεγάλη δυναμική στις εξαγωγές είναι συγκεκριμένες αλλά γίνονται προσπάθειες και από νεότερες οι οποίες σταδιακά μπαίνουν στο πεδίο αυτό.
Θεωρώ ότι τα χειρότερα τα αφήνουμε σταδιακά πίσω μας και μπαίνουμε σε μια νέα φάση που θα έχει έντονο αναπτυξιακό χαρακτήρα, με εξαγωγές και νέες θέσεις εργασίας. Θα είναι μια περίοδος στην οποία θα γίνουν αρκετές συγχωνεύσεις και εξαγορές -ήδη συμβαίνει αυτό και στη χώρα μας σε προϊόντα, πλατφόρμες τεχνολογίας ή ακόμη και σε ολόκληρες εταιρείες. Υπάρχουν πολλές συνεργασίες πλέον μεταξύ πολυεθνικών και ελληνικών εταιρειών και νομίζω ότι δεν είναι απίθανο να δούμε κάποια στιγμή στο μέλλον, όχι μόνο οριακή καινοτομία από τις ελληνικές επιχειρήσεις, αλλά και ένα προϊόν με μια νέα δραστική ουσία ή βιολογικό μόριο. Η χώρα έχει κατακτήσει την επενδυτική βαθμίδα, το Ταμείο Ανάκαμψης δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για επενδύσεις ενώ η θεσμοθέτηση και εγκαθίδρυση του επενδυτικού clawback θα αποδώσει τα μέγιστα.
Σε συνδυασμό με την αναπτυξιακή προοπτική πώς βλέπετε την ισορροπία μεταξύ του ελληνικού φαρμάκου και της πολυεθνικής βιομηχανίας;
Όλοι οι συμμετέχοντες στη διαμόρφωση της φαρμακευτικής πολιτικής και γενικότερα της πολιτικής υγείας, έχουν πάρει τα μαθήματά τους από τα σκληρά μέτρα των τελευταίων ετών και έχουν αναπτύξει νέους μηχανισμούς λειτουργίας -το ίδιο και οι εταιρείες. Υπάρχουν πλέον η εμπειρία, τα αντανακλαστικά αλλά και η κουλτούρα να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα με ορθότερο και δικαιότερο τρόπο στο μέλλον.
Η χώρα χρειάζεται δυνατή, ακέραια και ανταγωνιστική ελληνική και πολυεθνική βιομηχανία. Θεωρώ ότι εκεί που μπορούμε να παρέχουμε λύσεις με αξιόπιστα και προσιτά φάρμακα, θα πρέπει να υπάρχει συνέργεια. Αυτό οδηγεί σε διασφάλιση της επάρκειας της φαρμακευτικής αγοράς και δραστικό περιορισμό των ελλείψεων. Είναι χρέος μας να δίνεται το ελληνικό φάρμακο στον Έλληνα ασθενή γιατί αυτό εξοικονομεί πόρους και διευκολύνει στο να ενσωματώνονται στα πρωτόκολλα νέες, καινοτόμες θεραπείες. Οφείλουν να δημιουργηθούν σωστοί μηχανισμοί αξιολόγησης της καινοτομίας και αποζημίωσης. Υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος να διανυθεί, αλλά πιστεύω πως βαδίζουμε προς τη σωστή κατεύθυνση.
Το φάρμακο είναι ένα αγαθό στο οποίο πρέπει να υπάρχει πρόσβαση από όλους. Θεωρώ ότι είμαστε ώριμοι και σε μια καλή στιγμή, με εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ των εταιρειών με το κράτος και τους φορείς υγείας για να διαμορφωθεί μια σταθερή φαρμακευτική πολιτική μέσω της οποίας να καλύπτονται επαρκώς οι ανάγκες των ασθενών. Ο πληθυσμός γερνάει, τα χρόνια νοσήματα υπήρχαν και θα υπάρχουν, ενώ οι ανεκπλήρωτες ανάγκες για νέες θεραπείες μεγαλώνουν. Είμαστε εδώ για να δώσουμε λύσεις, να θωρακίσουμε το σύστημα περίθαλψης και να καλύψουμε τις πραγματικές ανάγκες των συνανθρώπων μας.
Πηγή: «Health Today Magazine».
