Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (ΙΦΝΕ) αυξάνεται σε κοινωνίες με αστικό τρόπο ζωής, όπου η διατροφή είναι πλούσια σε ζάχαρη.
Η κατανάλωση ζάχαρης αυξήθηκε πάνω από 120% τα τελευταία 40 χρόνια και αυτή η διατροφική αλλαγή πιστεύεται ότι έχει επηρεάσει αρνητικά την ανθρώπινη υγεία. Το πώς συμβαίνει αυτό δεν είναι ξεκάθαρο αλλά μια μελέτη βρήκε ότι η ζάχαρη επηρεάζει άμεσα την υγεία του εντέρου.
Η κατανάλωση ζάχαρης εμποδίζει την ανανέωση των επιθηλιακών κυττάρων που επενδύουν το παχύ έντερο, σύμφωνα με επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ. Αυτό διαπιστώθηκε τόσο σε ποντίκια όσο και σε ανθρώπινα κύτταρα στο εργαστήριο. Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο Cellular and Molecular Gastroenterology and Hepatology και εξηγούν γιατί μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη επιδεινώνει τα συμπτώματα στην φλεγμονώδη νόσο του εντέρου.
Οι ερευνητές τάισαν ποντίκια είτε με μια τυπική διατροφή είτε με μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη. Στη συνέχεια, μιμήθηκαν τα συμπτώματα της ΙΦΝΕ, δίνοντας στα ζώα μια χημική ουσία που ονομάζεται DSS (dextran sodium sulfate: νάτριο θειικής δεξτράνης) και προκαλεί βλάβες στο παχύ έντερο. Απρόσμενα, όλα τα ποντίκια που ακολουθούσαν διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη πέθαναν μέσα σε εννέα ημέρες. Ενώ όλα τα ζώα που ακολουθούσαν την τυπική διατροφή επέζησαν μέχρι το τέλος του πειράματος των 14 ημερών. Για να μάθουν τι ήταν αυτό που έκανε τη ζάχαρη θανατηφόρα στα ποντίκια με ΙΦΝΕ, οι ερευνητές εξέτασαν το παχύ έντερο των ζώων.
Αλλαγές στο μεταβολισμό
Το παχύ έντερο, επικαλύπτεται από ένα στρώμα επιθηλιακών κυττάρων, διατεταγμένων σε προεξοχές που μοιάζουν με δάχτυλα και ονομάζονται κρύπτες. Στο υγιές παχύ έντερο, αυτά τα κύτταρα αναπληρώνονται συνεχώς με διαίρεση των βλαστοκυττάρων στο κάτω μέρος κάθε κρύπτης που μετατρέπονται σε επιθηλιακά κύτταρα και σταδιακά ανεβαίνουν προς τα επάνω. Το επιθήλιο του παχέος εντέρου μοιάζει με ιμάντα μεταφοράς. Χρειάζονται 3-5 ημέρες για να ταξιδέψουν τα κύτταρα μέσα στο κύκλωμα αυτό, από το κάτω μέρος προς την κορυφή της κρύπτης, όπου τελικά απορρίπτονται στο παχύ έντερο -δημιουργείται νέο επιθήλιο μέσα σε πέντε ημέρες. Αυτό συμβαίνει διότι ο εντερικός φραγμός εκτίθεται σε δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς, διατροφικά προϊόντα και μεταβολίτες. Για να αποφευχθεί μια βακτηριαιμία, το εντερικό επιθήλιο ανανεώνεται γρήγορα.
Στην παρούσα μελέτη, όταν τα ποντίκια ακολουθούσαν μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη και έλαβαν DSS, η ανανέωση των επιθηλιακών κυττάρων κατέρρευσε. Σε ορισμένα από τα ζώα, το προστατευτικό στρώμα των επιθηλιακών κυττάρων χάθηκε εντελώς, με αποτέλεσμα το παχύ έντερο να είναι γεμάτο αίμα και κύτταρα του ανοσοποιητικού. Η διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη ήταν εξίσου θανατηφόρα σε ποντίκια χωρίς μικρόβια που έλαβαν DSS, και αυτό έδειξε ότι η ζάχαρη επηρέασε άμεσα το παχύ έντερο, χωρίς να εξαρτάται από το μικροβίωμα του εντέρου.
Οι ερευνητές βρήκαν επίσης ότι η ζάχαρη επηρέαζε τα εντεροειδή ποντικών και ανθρώπων -μικροσκοπικά έντερα σε μέγεθος σπόρων παπαρούνας που καλλιεργούνται σε ένα εργαστηριακό πιάτο. Καθώς αυξάνονταν οι συγκεντρώσεις γλυκόζης, σακχαρόζης ή φρουκτόζης, αναπτύχθηκαν λιγότερα εντεροειδή τα οποία αυξάνονταν πιο αργά, κάτι που έδειξε ότι τα σάκχαρα εξασθενούσαν την κυτταρική διαίρεση. Επειδή τα βλαστοκύτταρα διαιρούνταν πολύ πιο αργά παρουσία της ζάχαρης δεν μπορούσαν να επιδιορθωθούν οι βλάβες στο παχύ έντερο.
Επίσης, ο μεταβολισμός των κυττάρων ήταν διαφορετικός. Τα επιθηλιακά κύτταρα συνήθως χρησιμοποιούν λιπαρά οξέα ως ενέργεια -όπως και τα βλαστοκύτταρα που διαιρούνται και μετατρέπονται σε επιθηλιακά κύτταρα- αλλά μετά την ανάπτυξή τους υπό συνθήκες υψηλής περιεκτικότητας σε σάκχαρα, φάνηκαν να είχαν εγκλωβιστεί στη χρήση ζάχαρης. Σε αυτές τις συνθήκες, τα κύτταρα είχαν πολύ αλλαγμένες μεταβολικές οδούς και παρήγαγαν χαμηλότερα επίπεδα ATP, του μορίου που παρέχει ενέργεια στα κύτταρα. Αυτή η επανακαλωδίωση των κυτταρικών οδών μείωσε την ικανότητα των βλαστοκυττάρων να διαιρούνται, επιβραδύνοντας την ανανέωση των επιθηλιακών κυττάρων και επιταχύνοντας τη βλάβη στην περίπτωση της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου.
Το εύρημα ότι η ζάχαρη επηρεάζει αρνητικά τη διαίρεση και μετατροπή των βλαστοκυττάρων σε επιθηλιακά κύτταρα μπορεί να εξηγήσει γιατί η έρευνα έχει συνδέσει τα ζαχαρούχα ποτά, συμπεριλαμβανομένων των αναψυκτικών και των χυμών, με αρνητικά αποτελέσματα σε ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου. Αν τρώτε ένα μήλο ή ένα πορτοκάλι, λαμβάνεται πολλή ζάχαρη, αλλά αυτή η ζάχαρη είναι δεμένη στα κύτταρα του φρούτου και χρειάζεται χρόνος για να ανοίξουν τα κύτταρα για να αφομοιωθεί η ζάχαρη. Όταν πίνετε ένα αναψυκτικό, η ζάχαρη είναι γρήγορα διαθέσιμη και είναι εύκολο να καταναλώσετε μια πολύ μεγαλύτερη ποσότητα.
Περισσότερες πληροφορίες: Ansen H.P. Burr et al, Excess dietary sugar alters colonocyte metabolism and impairs the proliferative response to damage, Cellular and Molecular Gastroenterology and Hepatology (2023). DOI: 10.1016/j.jcmgh.2023.05.001.
