Των Tim Viney και Barbara Sarkany, The Conversation.
Πάνω από 55 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν άνοια. Αυτή η πάθηση έχει τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία και την οικονομία, επομένως γίνεται εντατική έρευνα για να βρεθούν τρόποι θεραπείας ή πρόληψης. Διερευνώνται επίσης τα νέα φάρμακα κατά του διαβήτη και της παχυσαρκίας όπως το Ozempic και το Wegovy.
Αν και η ηλικία είναι μακράν ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για άνοια, η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2 είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες κινδύνου. Εδώ είναι που το Ozempic και το Wegovy έρχονται στο προσκήνιο. Περιέχουν και τα δύο την ίδια δραστική ουσία που ονομάζεται σεμαγλουτίδη. Το Ozempic συνταγογραφείται ως θεραπεία για τον διαβήτη και το Wegovy, με μια κάπως υψηλότερη δόση σεμαγλουτίδης, προορίζεται για απώλεια βάρους.
Η σεμαγλουτίδη μιμείται τη δράση της ορμόνης GLP-1, που απελευθερώνεται από το έντερο μετά από ένα γεύμα. Η ορμόνη συνδέεται σε υποδοχείς στο πάγκρεας που διεγείρουν την απελευθέρωση της ινσουλίνης, η οποία βοηθά στη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Ωστόσο, αυτοί οι υποδοχείς βρίσκονται επίσης σε «κέντρα ανταμοιβής» του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που ελέγχουν το φαγητό. Παρά την έλλειψη στοιχείων για τη διέλευση της σεμαγλουτίδης από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (το προστατευτικό στρώμα γύρω από τον εγκέφαλο), το φάρμακο τροποποιεί την εγκεφαλική δραστηριότητα για να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο πεινασμένοι.
Μια μελέτη στη Δανία που παρακολούθησε άτομα με διαβήτη τύπου 2 για πέντε χρόνια διαπίστωσε ότι όσοι λάμβαναν σεμαγλουτίδη -ή ένα άλλο φάρμακο για τον διαβήτη που ονομάζεται λιραγλουτίδη- είχαν χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης άνοιας. Ο διαβήτης τύπου 2 σχετίζεται πιο έντονα με την αγγειακή άνοια και όχι με τη νόσο Αλτσχάιμερ που είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας, επομένως μόνο ορισμένες μορφές άνοιας μπορεί να μειώνονται με τη σεμαγλουτίδη.
Κλινικές δοκιμές
Το 2021 ξεκίνησαν δύο κλινικές δοκιμές για να τεστάρουν εάν οι ημερήσιες από του στόματος λήψεις σεμαγλουτίδης μπορούν να επιβραδύνουν την πρόοδο της νόσου Αλτσχάιμερ σε άτομα που είναι στα πρώιμα στάδια. Δεδομένου ότι χρειάζεται πολύς χρόνος για να εμφανιστεί η ασθένεια, οι δοκιμές αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2026.
Η νόσος Αλτσχάιμερ πιστεύεται ότι προέρχεται από συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού -την περιοχή που είναι υπεύθυνη για τις αναμνήσεις και τη χωρική πλοήγηση. Αλλά οι υποδοχείς για την ορμόνη GLP-1 δεν ανιχνεύθηκαν στον φλοιό, καθιστώντας απίθανο η σεμαγλουτίδη να ενεργοποιεί άμεσα τα δίκτυα μνήμης. Πώς μπορεί λοιπόν το φάρμακο να θεραπεύσει την ασθένεια;
Οι εγκέφαλοι των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ συσσωρεύουν κολλώδεις πλάκες αμυλοειδούς-βήτα καθώς και συστάδες πρωτεϊνών tau μέσα στα εγκεφαλικά τους κύτταρα. Αυτά πιστεύεται ότι διαταράσσουν τη γνωστική λειτουργία. Μια κλινική δοκιμή βρίσκεται σε εξέλιξη από στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και θα εξετάσει τα επίπεδα tau σε άτομα που έχουν υψηλά επίπεδα αμυλοειδούς-βήτα αλλά δεν έχουν -ακόμη- αναπτύξει άνοια.
Η ελπίδα είναι ότι η σεμαγλουτίδη μπορεί να μειώνει τα επίπεδα tau του φλοιού, οδηγώντας σε μειωμένα ποσοστά γνωστικής έκπτωσης. Δεδομένης της ικανότητας της σεμαγλουτίδης να καταπολεμά τη φλεγμονή, έναν παράγοντα κινδύνου για γνωστική έκπτωση, ορισμένοι υποπτεύονται ότι μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη στην προστασία της γνωστικής λειτουργίας.
Φάρμακα εγκρίθηκαν πρόσφατα στις ΗΠΑ για τη θεραπεία των πλακών αμυλοειδούς-βήτα, αλλά χρειάζονται ωριαίες εγχύσεις κάθε δύο έως τέσσερις εβδομάδες. Αυτοί οι τύποι φαρμάκων πιθανώς στοχεύουν επίσης το αμυλοειδές-βήτα γύρω από τα αιμοφόρα αγγεία, οδηγώντας σε δυνητικά απειλητικές παρενέργειες, όπως αιμορραγίες στον εγκέφαλο. Ως εκ τούτου, είναι επιθυμητές εναλλακτικές στρατηγικές.
Νευροφλεγμονή
Η βασική σχέση μεταξύ σεμαγλουτίδης και μείωσης της νόσου Αλτσχάιμερ μπορεί να είναι η νευροφλεγμονή -μια κατάσταση κατά την οποία ο εγκέφαλος είναι σε χρόνια φλεγμονή. Η νευροφλεγμονή καταστρέφει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ο οποίος διαταράσσεται τόσο στη νόσο Αλτσχάιμερ όσο και στην αγγειακή άνοια.
Η κλινική δοκιμή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης που εξετάζει το tau, θα εξετάσει επίσης αν η σεμαγλουτίδη επηρεάζει τη νευροφλεγμονή -έχει προταθεί ότι η σεμαγλουτίδη είναι αντιφλεγμονώδης σε άτομα με παχυσαρκία. Μειώνει επίσης τη νευροφλεγμονή στον εγκέφαλο των ποντικών και αποκαθιστά τη μεταφορά γλυκόζης μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, κάτι που διαταράσσεται σε άτομα με Αλτσχάιμερ.
Ένα άλλο φάρμακο, η μεμαντίνη -αρχικά αναπτύχθηκε για τη θεραπεία του διαβήτη- επαναχρησιμοποιήθηκε για να ανακουφίσει τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ και εξακολουθεί να συνταγογραφείται για αυτή τη χρήση σήμερα.
Οι ερευνητές περιμένουν τα αποτελέσματα της επόμενης γενιάς φαρμάκων για τον διαβήτη και την απώλεια βάρους για να δουν αν παίζουν αποτρεπτικό ή θεραπευτικό ρόλο στη νόσο Αλτσχάιμερ, αλλά σημειώστε ότι μπορείτε να κάνετε αλλαγές στον τρόπο ζωής για να μειώσετε τον κίνδυνο. Αυτές περιλαμβάνουν τη σωματική δραστηριότητας, την υγιεινή διατροφή, τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους και τη διακοπή του καπνίσματος.
