Στη σύγχρονη γεωργία, τα φυτοφάρμακα είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση αρκετά υψηλών αποδόσεων των καλλιεργειών και επισιτιστικής ασφάλειας. Χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων, η παραγωγή φρούτων, λαχανικών και δημητριακών εκτιμάται θα είχε μειωθεί κατά 32-78%. Η επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας αποτελεί προτεραιότητα για όλες τις χώρες. με πρόβλεψη πληθυσμού 9,7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι το 2100. Αυτές οι χημικές ουσίες, ωστόσο, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη ζωή των φυτών και των ζώων καθώς και τους ανθρώπους που εκτίθενται σε αυτές.
Μία από τις κύριες ανησυχίες σχετικά με τα φυτοφάρμακα είναι η σχέση μεταξύ των φυτοφαρμάκων και της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου.
Τα φυτοφάρμακα έχουν συνδεθεί με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, τον καρκίνο του πνεύμονα, τις λευχαιμίες ενηλίκων, τα λεμφώματα και τον καρκίνο του παγκρέατος, μεταξύ άλλων. Η γλυφοσάτη (Glyphosate), που διατίθεται στο εμπόριο ως Roundup είναι ένα κοινό ζιζανιοκτόνο στις ΗΠΑ. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει συσχέτιση μεταξύ έκθεσης στη γλυφοσάτη και αυξημένου κινδύνου λεμφώματος. Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο ταξινόμησε τη γλυφοσάτη ως πιθανή καρκινογόνο ουσία για τον άνθρωπο το 2015. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταβληθούν 11 δισεκατομμύρια δολάρια. Πολλά άλλα φυτοφάρμακα, όπως το παραθείο, το μαλαθείο, τα εντομοκτόνα diazinon και tetrachlorvinphos, έχουν όλα κάποια στοιχεία καρκινογένεσης, ειδικά σε ζωικά μοντέλα.
Ενώ η σχέση μεταξύ φυτοφαρμάκων και καρκίνου έχει μελετηθεί εκτενώς, πολλές μελέτες επικεντρώνονται σε υποσύνολα ενός πληθυσμού με γνωστή έκθεση. Για παράδειγμα, η Agricultural Health Study (AHS) εξέτασε 89.000 αγρότες και τις συζύγους τους αλλά όχι την κοινότητα. Μια μελέτη αξιολόγησε τη συσχέτιση μεταξύ έκθεσης σε φυτοφάρμακα και λεμφώματος non-Hodgkin από πληθυσμιακή άποψη, αλλά περιορίστηκε μόνο σε έναν τύπο καρκίνου. Μια άλλη μελέτη συνέκρινε τη χρήση φυτοφαρμάκων σε 11 δυτικές πολιτείες των ΗΠΑ, αλλά εξέτασε μόνο δύο μετρήσεις για τον καρκίνο (παιδικό και συνολικό καρκίνο). Συνολικά, μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση του κινδύνου καρκίνου από την άποψη της δημόσιας και της πληθυσμιακής υγείας στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ανύπαρκτη. Η παρούσα μελέτη είχε σκοπό να καλύψει αυτό το κενό.
Στη μελέτη με βάση τον πληθυσμό σε εθνικό επίπεδο, ερευνητές στις ΗΠΑ έθεσαν τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου μέσω της χρήσης γεωργικών φυτοφαρμάκων στο πλαίσιο του καπνίσματος, ενός καλύτερα κατανοητού παράγοντα κινδύνου για καρκίνο. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο Frontiers in Cancer Control and Society. «Στη μελέτη μας διαπιστώσαμε ότι για ορισμένους καρκίνους, η επίδραση της χρήσης γεωργικών φυτοφαρμάκων είναι συγκρίσιμη σε μέγεθος με την επίδραση του καπνίσματος», δήλωσε ο ανώτερος συγγραφέας της μελέτης, Δρ. Isain Zapata, αναπληρωτής καθηγητής στο Rocky Vista University, College of Osteopathic Medicine, στο Κολοράντο.
«Δεχόμαστε ότι ένα άτομο που δεν είναι αγρότης και ζει σε μια κοινότητα με βαριά γεωργική παραγωγή εκτίθεται σε πολλά από τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στην περιοχή του. Γίνεται μέρος του περιβάλλοντός του», είπε ο Zapata.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο αντίκτυπος της χρήσης των φυτοφαρμάκων στη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου ανταγωνίζεται αυτόν του καπνίσματος. Η ισχυρότερη συσχέτιση ήταν μεταξύ λεμφώματος μη-Hodgkin, λευχαιμίας και καρκίνου της ουροδόχου κύστης. Σε αυτούς τους τύπους καρκίνου, οι επιπτώσεις της έκθεσης σε φυτοφάρμακα ήταν πιο έντονες από τις επιπτώσεις του καπνίσματος.
«Παρουσιάζουμε μια λίστα με τους κύριους παράγοντες που συνεισφέρουν τα φυτοφάρμακα για ορισμένους συγκεκριμένους καρκίνους, αλλά τονίζουμε έντονα ότι είναι ο συνδυασμός όλων αυτών και όχι μόνο ένας τύπος που έχει σημασία», επεσήμανε ο Zapata.
Κοκτέιλ φυτοφαρμάκων
Επειδή τα φυτοφάρμακα δεν χρησιμοποιούνται ένα κάθε φορά, οι ερευνητές είπαν ότι είναι απίθανο να φταίει ένα μόνο. Αν και ορισμένα φυτοφάρμακα συζητούνται πιο συχνά από άλλα, όλα -και κυρίως ο συνδυασμός τους- μπορεί να έχουν αντίκτυπο.
Οι ερευνητές συμπεριέλαβαν 69 φυτοφάρμακα για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα χρήσης μέσω του Γεωλογικού Ινστιτούτου των Ηνωμένων Πολιτειών. «Στον πραγματικό κόσμο, δεν είναι πιθανό οι άνθρωποι να εκτίθενται σε ένα μόνο φυτοφάρμακο, αλλά περισσότερο σε ένα κοκτέιλ φυτοφαρμάκων στην περιοχή τους», είπε ο Zapata.
Οι ερευνητές δήλωσαν ότι η μελέτη τους είναι η πρώτη ολοκληρωμένη αξιολόγηση του κινδύνου καρκίνου από την οπτική γωνία του πληθυσμού σε εθνικό επίπεδο. Μέχρι στιγμής, καμία μελέτη δεν έχει εξετάσει τη μεγάλη εικόνα θέτοντας τη χρήση φυτοφαρμάκων σε σύγκριση με έναν παράγοντα κινδύνου καρκίνου που δεν αμφισβητείται, στην προκειμένη περίπτωση το κάπνισμα. «Είναι δύσκολο να εξηγήσουμε το μέγεθος ενός ζητήματος χωρίς να παρουσιάσουμε ένα πλαίσιο, επομένως ενσωματώσαμε δεδομένα για το κάπνισμα. Με έκπληξη είδαμε εκτιμήσεις σε παρόμοια εύρη», είπε ο Zapata.
Ενώ η μελέτη τους επεκτείνει τις γνώσεις σχετικά με τη χρήση φυτοφαρμάκων στις ΗΠΑ, οι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο είναι περίπλοκοι και η αξιολόγηση της μεγάλης εικόνας μπορεί να μην αντανακλά τα μεμονωμένα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, η γεωγραφία έχει ισχυρό αντίκτυπο. Σε περιοχές όπου καλλιεργούνται περισσότερες καλλιέργειες, όπως η Midwest, η οποία φημίζεται για την παραγωγή καλαμποκιού της, οι συσχετίσεις μεταξύ φυτοφαρμάκων και εμφάνισης καρκίνου ήταν πιο εντυπωσιακές.
Ένας από τους στόχους των ερευνητών ήταν το να κάνουν τους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν εκτίθενται συχνά σε φυτοφάρμακα, να σκεφτούν τα προβλήματα που δημιουργεί η χρήση φυτοφαρμάκων σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.
Να σημειωθεί ότι κάθε ημέρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση των «27» χρησιμοποιούνται 958 τόνοι φυτοφαρμάκων, στην Ελλάδα 26 τόνοι και στη Κρήτη 2,6 τόνοι.
Περισσότερες πληροφορίες: Comprehensive assessment of pesticide usage patterns and increased cancer risk, Frontiers in Cancer Control and Society (2024). DOI: 10.3389/fcacs.2024.1368086.
