Της Kathleen Trejo Tello, The Conversation.
Η παγκόσμια επιδημία της παιδικής παχυσαρκίας έχει εκραγεί. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, ο κόσμος έχει δει μια δεκαπλάσια αύξηση της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους μεταξύ 5 και 19 ετών. Πάνω από 124 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο θεωρούνται επί του παρόντος παχύσαρκα. Στα παιδιά κάτω των 5 ετών, η παχυσαρκία ήταν σχεδόν ανήκουστη. Τώρα, περισσότερα από 38 εκατομμύρια μικρά παιδιά ζουν με αυτή την πάθηση. Οι ερευνητές εκτιμούν πλέον ότι υπάρχουν περισσότερα παχύσαρκα παιδιά από λιποβαρή παιδιά παγκοσμίως.
Τα παιδιά και οι έφηβοι που είναι παχύσαρκοι είναι πιο πιθανό να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες, γεγονός που τους θέτει σε μια δια βίου τροχιά κακής υγείας. Με αυτή την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας έρχεται και μια αύξηση των σχετικών κακών αποτελεσμάτων ψυχικής και σωματικής υγείας. Καταστάσεις που κάποτε ήταν σπάνιες στα παιδιά γίνονται τώρα όλο και πιο συχνές. Αυτές οι εξουθενωτικές και δαπανηρές ασθένειες περιλαμβάνουν την υπέρταση, τον διαβήτη τύπου 2 και άλλες.
Γιατί όλο και περισσότεροι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, γίνονται παχύσαρκοι;
Η παιδική παχυσαρκία κάποτε αποτελούσε κυρίως πρόβλημα στις ανεπτυγμένες χώρες. Αλλά έχει γίνει μια αναδυόμενη ανησυχία για την υγεία ακόμη και στις φτωχότερες χώρες. Το τυπικό μέτρο που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της παχυσαρκίας στα παιδιά και τους εφήβους είναι εδώ και πολύ καιρό ο δείκτης μάζας σώματος ή ο ΔΜΣ. Αυτό είναι ένα μέτρο του ύψους ενός ατόμου σε σύγκριση με το βάρος του. Ωστόσο, ο ρόλος του ΔΜΣ στον καθορισμό της παχυσαρκίας σε παιδιά και ενήλικες μπορεί να αλλάζει. Αν και ο ΔΜΣ παραμένει μια χαμηλού κόστους και πρακτική μέθοδος για την αξιολόγηση της παχυσαρκίας σε πληθυσμούς -όπως η εκτίμηση του ποσοστού των παιδιών σε μια συγκεκριμένη χώρα που είναι παχύσαρκα- όλο και περισσότερα στοιχεία έχουν ρίξει φως στους περιορισμούς χρήσης του σε ατομικό και κλινικό επίπεδο. Κορυφαίοι ιατρικοί οργανισμοί και ερευνητές ενθαρρύνουν τους γιατρούς να εξετάσουν τη χρήση εναλλακτικών μέτρων, τα οποία μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά εξετάζονται για κινδύνους για την υγεία που σχετίζονται με το βάρος τους στο ιατρείο.
Στην ουσία, η παιδική παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα του ότι τα παιδιά τρώνε και πίνουν περισσότερες θερμίδες από όσες καίνε μέσω του παιχνιδιού, της κίνησης και της ανάπτυξης. Εξαιτίας αυτού, οι ερευνητές έχουν επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στην κατανόηση των ατομικών διατροφικών και σωματικών συνηθειών των παιδιών.
Το περιβάλλον
Γνωρίζουμε ότι οι γονικές φιγούρες παίζουν κρίσιμους ρόλους στη δημιουργία ευκαιριών για σωματική δραστηριότητα και υγιεινή διατροφή. Ωστόσο, οι προσπάθειες αντιμετώπισης της παιδικής παχυσαρκίας έχουν συχνά επικεντρωθεί υπερβολικά σε ατομικές συμπεριφορές γονέων και παιδιών και πολύ λίγο στο περιβάλλον όπου ζουν τα παιδιά και οι οικογένειές τους. Η έρευνα και οι στατιστικές καθιστούν σαφές ότι αυτή η προσέγγιση έχει αποτύχει και ότι χρειάζονται νέες στρατηγικές για να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε γιατί περισσότερα παιδιά γίνονται παχύσαρκα.
Το Υπουργείο Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ έχει περιγράψει πέντε ευρείες κατηγορίες κοινωνικών καθοριστικών παραγόντων υγείας:
- οικονομική σταθερότητα
- πρόσβαση και ποιότητα στην εκπαίδευση
- πρόσβαση και ποιότητα υγειονομικής περίθαλψης
- γειτονιά και το δομημένο περιβάλλον, όπως πρόσβαση σε πεζοδρόμια και παιδικές χαρές
- κοινωνικό και κοινοτικό πλαίσιο
Οι κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες μπορούν να προάγουν την υγεία. Για παράδειγμα, γειτονιές με πρόσβαση σε ασφαλή πάρκα και χώρους πρασίνου και λιανοπωλητές υγιεινών τροφίμων μπορεί να υποστηρίζουν την υγιεινή διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα για τις οικογένειες.
Αλλά οι κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες μπορούν επίσης να διευκολύνουν ή να ενθαρρύνουν τις ανθυγιεινές συμπεριφορές. Λόγω του ρόλου τους στη συμβολή σε αποτελέσματα υγείας όπως η παιδική παχυσαρκία, οι κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες έχουν περιγραφεί ως οι «αιτίες των αιτιών». Με άλλα λόγια, εάν η κακή διατροφή είναι μία από τις αιτίες της παιδικής παχυσαρκίας, τότε οι κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες που διαμορφώνουν το διατροφικό περιβάλλον του παιδιού και της οικογένειάς του -όπως η έλλειψη τοπικών μανάβικων ή το περιορισμένο εισόδημα για την αγορά υγιεινών τροφίμων- θα ήταν αυτή η κακή διατροφή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο στα αυτοκίνητά τους και λιγότερο χρόνο περπατώντας -μια από τις πιο βασικές μορφές σωματικής δραστηριότητας. Ακόμη και στις φτωχότερες χώρες, τα ποσοστά ιδιοκτησίας ιδιωτικών αυτοκινήτων εκτοξεύονται. Παιδιά που θα ασκούσαν σωματική δραστηριότητα απλώς περπατώντας ή κάνοντας ποδήλατο προς το σχολείο είναι πιο πιθανό να πηγαίνουν με αυτοκίνητα και λεωφορεία.
Η αδράνεια, ο υπερβολικός χρόνος που δαπανά κανείς μπροστά στην τηλεόραση και άλλες συσκευές και η έλλειψη ασφαλών περιοχών για παιχνίδι μετά το σχολείο, είναι ένας σημαντικός παράγοντας της κρίσης της παιδικής παχυσαρκίας.
Όσον αφορά τα τρόφιμα, οι κοινωνίες στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο παράγουν και καταναλώνουν υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα με περισσότερες θερμίδες. Οι διαφημιστές στοχεύουν τα παιδιά με αυτά τα τρόφιμα και ποτά με ζάχαρη, στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση. Αλλά για τους εργαζόμενους γονείς με πολλές ώρες εργασίας ή για εκείνους που δεν μπορούν να αγοράσουν υγιεινά τρόφιμα, αυτές είναι συχνά οι πιο εύκολες ή προσιτές επιλογές για να ταΐσουν τα παιδιά τους. Στην πραγματικότητα, οι φτωχές οικογένειες είναι πιο πιθανό να ζουν σε κοινότητες που χαρακτηρίζονται ως «έρημοι τροφίμων» -περιοχές όπου υπάρχουν λίγα ή καθόλου μανάβικα και μεγάλη συγκέντρωση φαστφουντάδικων με ψιλικατζίδικα.
Ο τρόπος ζωής των παιδιών έχει αλλάξει δραστικά, από την υπαίθρια σωματική δραστηριότητα σε έναν ολοένα και πιο καθιστικό τρόπο ζωής, σε μεγάλο βαθμό λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των οθονών. Ο ρόλος των οθονών στην επιδημία παιδικής παχυσαρκίας είναι σημαντικός και αυξανόμενος τομέας ανησυχίας και έρευνας.
Στη δική μου έρευνα στις περουβιανές κοινότητες, οι γονείς εντόπισαν πολλούς από αυτούς τους ίδιους παράγοντες ως εμπόδια για τη σωματική δραστηριότητα των παιδιών τους. Οι μητέρες παραπονέθηκαν για έλλειψη ασφαλών χώρων για να παίξουν τα παιδιά τους. Τα τοπικά πάρκα ήταν γεμάτα εγκληματικότητα και οι αυλές ήταν συμφορημένες από την κυκλοφορία αυτοκινήτων και άλλους κινδύνους για την ασφάλεια. Οι μητέρες ένιωθαν ότι ήταν πιο ασφαλές για τα μικρά παιδιά τους να είναι στα σπίτια βλέποντας τηλεόραση παρά έξω να παίζουν. Αυτό το παράδειγμα δεν είναι μοναδικό στο Περού. Οι γονείς σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν αυτές τις προκλήσεις.
Η καταπολέμηση της επιδημίας της παιδικής παχυσαρκίας σημαίνει ότι η υγιεινή διατροφή είναι ευκολότερη επιλογή για τα παιδιά και τις οικογένειες από το να μένουν μέσα και να τρώνε επεξεργασμένα τρόφιμα. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού τώρα ζει, εργάζεται και παίζει σε μέρη που καθιστούν πιο δύσκολη την επιλογή υγιεινών συμπεριφορών.
Οι πολιτικές και τα προγράμματα που αντιμετωπίζουν τους κοινωνικούς παράγοντες της υγείας αποτελούν κρίσιμο μέρος για τον περιορισμό της επιδημίας της παιδικής παχυσαρκίας. Αυτά περιλαμβάνουν την επένδυση σε κοινοτικούς πόρους, όπως παιδικές χαρές και δωρεάν προγράμματα που βγάζουν τα παιδιά έξω από τα σπίτια τους.
Ορισμένα κράτη, ακόμη και πόλεις των ΗΠΑ έχουν εφαρμόσει τους «φόρους αμαρτίας» στα ποτά με ζάχαρη για να αποθαρρύνουν την κατανάλωση. Στη Χιλή, έχουν δημιουργηθεί πολιτικές που περιορίζουν την τηλεοπτική διαφήμιση ανθυγιεινών τροφίμων προς τα παιδιά. Άλλα παραδείγματα πολιτικής περιλαμβάνουν φορολογικά κίνητρα και προγράμματα που αυξάνουν την πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα και μειώνουν το κόστος τους.
