Της Lamiece Hassan, Research fellow, University of Manchester, The Conversation.
Ένα στα πέντε παιδιά στην Αγγλία είναι υπέρβαρο μέχρι να ξεκινήσει το δημοτικό σχολείο. Σε εθνικό επίπεδο, τα παιδιά ζυγίζονται και μετρώνται, ηλικίας 4 έως 5 ετών, κατά το πρώτο έτος του σχολείου τους. Ωστόσο, τα ευρήματα από τη νέα μας μελέτη υποδεικνύουν ότι για την πρόληψη της παχυσαρκίας οι γονείς θα πρέπει να παρακολουθούν το βάρος των παιδιών τους ήδη από την ηλικία των 2 ετών.
Η ομάδα μας πραγματοποίησε μια ανασκόπηση 54 μελετών διεθνώς που ανέφεραν μετρήσεις ύψους και βάρους παιδιών που έγιναν από το 2000. Συγκεντρώνοντας δεδομένα από περισσότερα από 700.000 παιδιά, σχεδιάσαμε τυπικές καμπύλες ανάπτυξης του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας 4 έως 11 ετών, που δείχνει τις προβλεπόμενες τροχιές για υποσύνολα παιδιών με υψηλότερες και χαμηλότερες τιμές ΔΜΣ.
Εξετάσαμε επίσης τα ευρήματα οκτώ μελετών που παρακολούθησαν τα ίδια παιδιά με την πάροδο του χρόνου για να εντοπίσουμε μεμονωμένα πρότυπα ανάπτυξης και να εντοπίσουμε πότε αυτά διέφεραν. Βρήκαμε ότι οι περισσότερες μελέτες συμφώνησαν σε τέσσερα διαφορετικά μοτίβα ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των υποομάδων παιδιών με αυξανόμενο ΔΜΣ υψηλότερο από το κανονικό. Καθώς ορισμένες από αυτές τις μελέτες μέτρησαν τα παιδιά πριν από την ηλικία των 4 ετών (μερικές ακόμη και από τη γέννηση), ορισμένα «πρώιμα αυξανόμενα» πρότυπα ανάπτυξης που σχετίζονται με υψηλότερους κινδύνους παχυσαρκίας στη μετέπειτα ζωή ήταν ανιχνεύσιμα ήδη από την ηλικία των 2 ετών.
Εν τω μεταξύ, το 5-19% των παιδιών ανήκε σε μια ομάδα «καθυστερημένης αύξησης», η οποία διαχωρίστηκε μόνο από άλλες ομάδες παιδιών ηλικίας 5-6 ετών. Αυτό σημαίνει ότι η βάση στην τρέχουσα πρακτική της διπλής μέτρησης των παιδιών (κατά την είσοδο και την έξοδο από το δημοτικό σχολείο) μπορεί να μην εντοπίσει πολλά παιδιά που έχουν κανονικό βάρος όταν ξεκινούν το σχολείο αλλά αναπτύσσουν προβλήματα βάρους τα επόμενα χρόνια.
Μέρος του προβλήματος της σπάνιας μέτρησης είναι ότι το εύρος ηλικιών 4 έως 11 ετών περιλαμβάνει κορυφές και κατώφλια στην ανάπτυξη. Η χρονική στιγμή αυτών των εκρήξεων ανάπτυξης είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη του παιδιού και μπορεί να προβλέψει έναν μεταγενέστερο κίνδυνο παχυσαρκίας και ορισμένων ασθενειών στην ενήλικη ζωή, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος και ο διαβήτης τύπου 1.
Οι έκτακτες μετρήσεις ύψους και βάρους μπορεί να μην είναι αρκετές για να προσδιορίσετε το σχήμα αυτών των μοτίβων και να διαλέξετε εκείνα τα παιδιά σε τροχιές υψηλότερου κινδύνου. Με βάση τα ευρήματά μας, θα συνιστούσαμε ετήσιες μετρήσεις τουλάχιστον από την ηλικία των δύο ετών.
Τι είναι το «φυσιολογικό»;
Μπορεί να νομίζετε ότι θα ήταν εύκολο να εντοπίσετε τα υπέρβαρα παιδιά κοιτάζοντάς τα, αλλά αυτό δεν ισχύει απαραίτητα. Η παχυσαρκία γίνεται πιο συνηθισμένη στις μικρότερες ηλικίες, επομένως οι γονείς μπορεί να δυσκολεύονται να εντοπίσουν τα σημάδια στα δικά τους παιδιά. Μια μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι ενώ λίγοι γονείς υπερεκτίμησαν το βάρος του παιδιού τους, το ένα τρίτο πίστευε ότι είχε υγιές βάρος όταν στην πραγματικότητα ήταν υπέρβαρο σύμφωνα με τα κοινά χρησιμοποιούμενα πρότυπα αναφοράς ανάπτυξης.
Ο ΔΜΣ στα παιδιά υπολογίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως και για τους ενήλικες (το βάρος σε κιλά διαιρείται με το ύψος σε μέτρα στο τετράγωνο), αλλά ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνται τα κατώφλια για τον προσδιορισμό των λιποβαρών, υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών είναι πιο περίπλοκος. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, αυτό γίνεται συνήθως κάνοντας συγκρίσεις με παιδιά που μετρήθηκαν κατά τη δεκαετία του 1990, πριν εμφανιστεί η επιδημία της παχυσαρκίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει πολλή συζήτηση σχετικά με τα διαγράμματα αναφοράς ανάπτυξης που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τη Διεθνή Ειδική Ομάδα για την Παχυσαρκία και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ να έχουν το καθένα το δικό του διάγραμμα.
Για την ανασκόπησή μας, εστιάσαμε στον ΔΜΣ ως το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο μέτρο παγκοσμίως, αλλά αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει μια συνεχής συζήτηση σχετικά με τους καταλληλότερους τρόπους μέτρησης των παιδιών και τη συνάφεια των ορίων που χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα, ένας από τους αναγνωρισμένους περιορισμούς του ΔΜΣ είναι ότι δεν λαμβάνει υπόψη την αναλογία μυών προς λίπος.
Επίσης, τα κατώφλια μπορεί να μην σχετίζονται με διαφορετικούς πληθυσμούς σε όλο τον κόσμο. Δεν μπορέσαμε να βρούμε πρόσφατα δεδομένα για πολλά έθνη με υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας ενηλίκων, επομένως δεν έχουμε την πλήρη εικόνα της παγκόσμιας κατάστασης όπως θα θέλαμε. Τούτου λεχθέντος, βρήκαμε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα ΔΜΣ σε παιδιά ηλικίας 4 έως 11 ετών στο Κουβέιτ, το Πακιστάν, τις ΗΠΑ, την Ισπανία, την Ελλάδα και μια κοινότητα Νήσων Ειρηνικού στη Νέα Ζηλανδία.
Αν το υπερβολικό βάρος έχει γίνει πιο συνηθισμένο, το να βλέπεις απλώς τα παιδιά να μεγαλώνουν δεν θα ωφελήσει. Οι γονείς και οι φροντιστές χρειάζονται απλή, τακτική ανατροφοδότηση σχετικά με την ανάπτυξη των παιδιών τους από μικρή ηλικία, ώστε να παρεμβαίνουν αρκετά νωρίς για να αποτρέψουν μεταγενέστερα προβλήματα υγείας.
Τις περισσότερες φορές, η ανατροφοδότηση μόνο για το ΔΜΣ -αν και πολύτιμη- μπορεί να μην είναι αρκετή για να προκαλέσει αλλαγές στον τρόπο ζωής. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν και να δράσουν στην επιρροή των ευρύτερων καθοριστικών παραγόντων της υγείας -συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, συνθήκες διαβίωσης και εργασίας και κοινωνικούς κανόνες- εάν θέλουμε να βρούμε τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να βοηθήσουμε τις οικογένειες να ακολουθήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής.
