Μια ομάδα ερευνητών από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Case Western Reserve έδωσε νέα εικόνα για τους κινδύνους που θέτουν ορισμένες κοινές οικιακές χημικές ουσίες για την υγεία του εγκεφάλου. Η μελέτη υποδηλώνει ότι οι χημικές ουσίες που βρίσκονται σε ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων, από έπιπλα μέχρι προϊόντα μαλλιών, μπορεί να συνδέονται με νευρολογικές παθήσεις όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας και οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.
Τα νευρολογικά προβλήματα επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά μόνο ένα κλάσμα των περιπτώσεων μπορεί να αποδοθεί μόνο στη γενετική, υποδεικνύοντας ότι οι άγνωστοι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι σημαντικοί.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Neuroscience, αποκάλυψε ότι ορισμένες κοινές χημικές ουσίες στο σπίτι επηρεάζουν ειδικά τα ολιγοδενδροκύτταρα του εγκεφάλου, έναν εξειδικευμένο τύπο κυττάρων που δημιουργεί την προστατευτική μόνωση γύρω από τα νευρικά κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα που επενδύουν τους άξονες των νευρώνων (με μια στιβάδα λιπιδίων, τη μυελίνη. Η μυελίνη λειτουργεί μονωτικά ηλεκτρικά, επιτρέποντας στο “ρεύμα” (το δυναμικό ενέργειας) να μην χάσει την ορμή του κατά την μετάδοσή του.
«Η απώλεια ολιγοδενδροκυττάρων αποτελεί τη βάση της σκλήρυνσης κατά πλάκας και άλλων νευρολογικών παθήσεων», δήλωσε ο κύριος ερευνητής της μελέτης, Paul Tesar καθηγητής Καινοτόμων Θεραπευτικών. «Δείχνουμε τώρα ότι συγκεκριμένες χημικές ουσίες σε καταναλωτικά προϊόντα μπορούν να βλάψουν άμεσα τα ολιγοδενδροκύτταρα, αντιπροσωπεύοντας έναν προηγουμένως μη αναγνωρισμένο παράγοντα κινδύνου για νευρολογική νόσο».
Καθώς δεν έχει γίνει αρκετή ενδελεχής έρευνα σχετικά με τον αντίκτυπο των χημικών ουσιών στην υγεία του εγκεφάλου, οι ερευνητές ανέλυσαν πάνω από 1.800 χημικές ουσίες στις οποίες μπορεί να εκτεθεί ο άνθρωπος. Εντόπισαν χημικές ουσίες που καταστρέφουν επιλεκτικά τα ολιγοδενδροκύτταρα και ανήκουν σε δύο κατηγορίες: οργανοφωσφορικά επιβραδυντικά φλόγας και ενώσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου. Δεδομένου ότι οι ενώσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου υπάρχουν σε πολλά προϊόντα προσωπικής φροντίδας και απολυμαντικά, τα οποία χρησιμοποιούνται πιο συχνά από την έναρξη της πανδημίας COVID-19, οι άνθρωποι εκτίθενται τακτικά σε αυτές τις χημικές ουσίες. Επίσης πολλά ηλεκτρονικά είδη και έπιπλα περιλαμβάνουν οργανοφωσφορικά επιβραδυντικά φλόγας.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν κυτταρικά και οργανοειδή συστήματα στο εργαστήριο για να δείξουν ότι οι ενώσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου προκαλούν το θάνατο των ολιγοδενδροκυττάρων, ενώ τα οργανοφωσφορικά επιβραδυντικά φλόγας εμπόδισαν την ωρίμανση των ολιγοδενδροκυττάρων. Έδειξαν ότι οι ίδιες χημικές ουσίες βλάπτουν τα ολιγοδενδροκύτταρα στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο ποντικών. Οι ερευνητές συνέδεσαν επίσης την έκθεση σε μία από τις χημικές ουσίες με κακές νευρολογικές εκβάσεις στα παιδιά σε εθνικό επίπεδο.
Η συσχέτιση μεταξύ της ανθρώπινης έκθεσης σε αυτές τις χημικές ουσίες και των επιπτώσεων στην υγεία του εγκεφάλου απαιτεί περαιτέρω έρευνα, προειδοποίησαν οι ειδικοί. Η μελλοντική έρευνα πρέπει να παρακολουθεί τα χημικά επίπεδα στον εγκέφαλο ενηλίκων και παιδιών για να καθορίσει την ποσότητα και τη διάρκεια της έκθεσης που απαιτείται για την πρόκληση ή την επιδείνωση της νόσου.
Οι ερευνητές είπαν: «Βρήκαμε ότι τα ολιγοδενδροκύτταρα -αλλά όχι άλλα εγκεφαλικά κύτταρα- είναι εκπληκτικά ευάλωτα σε ενώσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου και οργανοφωσφορικά επιβραδυντικά φλόγας. Η κατανόηση της ανθρώπινης έκθεσης σε αυτές τις χημικές ουσίες μπορεί να βοηθήσει να εξηγηθεί ένας κρίκος που λείπει στο πώς εμφανίζονται ορισμένες νευρολογικές ασθένειες».
«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι είναι απαραίτητος ο πιο ολοκληρωμένος έλεγχος των επιπτώσεων αυτών των κοινών οικιακών χημικών ουσιών στην υγεία του εγκεφάλου», είπε ο Tesar. «Ελπίζουμε ότι το έργο μας θα συμβάλει σε τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με ρυθμιστικά μέτρα ή παρεμβάσεις συμπεριφοράς για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης σε χημικές ουσίες και την προστασία της ανθρώπινης υγείας».
Περισσότερες πληροφορίες: Paul Tesar, Pervasive environmental chemicals impair oligodendrocyte development, Nature Neuroscience (2024). DOI: 10.1038/s41593-024-01599-2. www.nature.com/articles/s41593-024-01599-2.
