Μια μελέτη σε ποντίκια, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Cell Metabolism, δείχνει ότι η μείωση της ποσότητας ενός μόνο αμινοξέος που ονομάζεται ισολευκίνη μπορεί, μεταξύ άλλων πλεονεκτημάτων, να παρατείνει τη διάρκεια ζωής τους, να τα κάνει πιο αδύνατα και λιγότερο ευπαθή καθώς γερνούν και να μειώσουν τον καρκίνο και προβλήματα του προστάτη. Όλα αυτά ενώ τα ποντίκια έτρωγαν περισσότερες θερμίδες.
Υπάρχει ένα δημοφιλές ρητό σε ορισμένους κύκλους ότι «μια θερμίδα είναι μια θερμίδα», αλλά η επιστήμη δείχνει ότι μπορεί να μην είναι αλήθεια. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι δυνατό να καταναλώνετε περισσότερες από ορισμένα είδη θερμίδων ενώ παράλληλα βελτιώνετε την υγεία σας.
«Μας αρέσει να λέμε ότι μια θερμίδα δεν είναι απλώς μια θερμίδα», λέει ο Dudley Lamming, καθηγητής και ερευνητής μεταβολισμού στη Σχολή Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν. «Διαφορετικά συστατικά της διατροφής έχουν αξία και αντίκτυπο πέρα από τη λειτουργία τους ως θερμίδα, και έχουμε ψάξει για ένα συστατικό που πολλοί άνθρωποι μπορεί να τρώνε πάρα πολύ».
Ο Lamming είναι ο κύριος συγγραφέας μιας νέας μελέτης σε ποντίκια, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Cell Metabolism, και δείχνει ότι η μείωση της ποσότητας ενός μόνο αμινοξέος που ονομάζεται ισολευκίνη μπορεί, μεταξύ άλλων πλεονεκτημάτων, να παρατείνει τη διάρκεια της ζωής τους, να τα κάνει πιο αδύνατα και λιγότερο ευπαθή, και γερνώντας να μειώνουν τα προβλήματα καρκίνου και προστάτη, ενώ τα ποντίκια έτρωγαν περισσότερες θερμίδες.
Τα αμινοξέα είναι τα μοριακά δομικά στοιχεία των πρωτεϊνών και ο Lamming και οι συνεργάτες του ενδιαφέρονται για τη σύνδεσή τους με την υγιή γήρανση.
Σε παλαιότερη έρευνα, δεδομένα από το UW-Madison’s Survey of the Health of Wisconsin έδειξαν ότι οι κάτοικοι της περιοχής με υψηλότερες μετρήσεις δείκτη μάζας σώματος τείνουν να καταναλώνουν περισσότερη ισολευκίνη, ένα απαραίτητο αμινοξύ που πρέπει να τρώμε όλοι. Η ισολευκίνη είναι άφθονη σε τρόφιμα όπως τα αυγά, τα γαλακτοκομικά, την πρωτεΐνη σόγιας και πολλά είδη κρέατος.
Για να κατανοήσουν καλύτερα τις επιπτώσεις του αμινοξέος στην υγεία, ο Lamming και οι συνεργάτες του από διάφορους κλάδους στο UW-Madison τάισαν γενετικά διαφορετικά ποντίκια είτε με μια ισορροπημένη δίαιτα ελέγχου, είτε μια χαμηλή δίαιτα πρωτεϊνών -σε μια ομάδα περίπου 20 αμινοξέων- είτε μια δίαιτα σχεδιασμένη για να κόψει τα δύο τρίτα της ισολευκίνης. Τα ποντίκια, που ξεκίνησαν τη μελέτη σε ηλικία περίπου 6 μηνών (ισοδυναμεί με ένα άτομο 30 ετών) έτρωγαν όσο ήθελαν.
«Πολύ γρήγορα, είδαμε τα ποντίκια που ακολουθούσαν τη δίαιτα μειωμένης ισολευκίνης να χάνουν το λίπος -το σώμα τους έγινε πιο αδύνατο, έχασαν λίπος», λέει ο Lamming, ενώ τα σώματα των ποντικών στη δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε αμινοξέα έγιναν επίσης πιο αδύνατα αρχικά, αλλά τελικά ανέκτησε βάρος και λίπος.
Τα ποντίκια που έκαναν δίαιτα χαμηλής ισολευκίνης έζησαν περισσότερο -κατά μέσο όρο 33% περισσότερο για τα αρσενικά και 7% περισσότερο για τα θηλυκά. Και, με βάση 26 μετρήσεις υγείας, συμπεριλαμβανομένων εκτιμήσεων που κυμαίνονται από τη μυϊκή δύναμη και αντοχή έως τη χρήση της ουράς και ακόμη και την απώλεια μαλλιών, τα ποντίκια χαμηλής ισολευκίνης ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης ζωής τους.
«Προηγούμενη έρευνα έχει δείξει αύξηση της διάρκειας ζωής με δίαιτες χαμηλών θερμίδων και χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες ή αμινοξέων που ξεκινούν σε πολύ νεαρά ποντίκια», λέει ο Lamming, του οποίου το έργο υποστηρίζεται από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας. «Ξεκινήσαμε με ποντίκια που είχαν ήδη προχωρήσει σε ηλικία. Είναι ενδιαφέρον και ενθαρρυντικό να πιστεύουμε ότι μια διατροφική αλλαγή θα μπορούσε να κάνει τόσο μεγάλη διαφορά στη διάρκεια ζωής και σε αυτό που ονομάζουμε “διάρκεια υγείας”, ακόμη και όταν ξεκίνησε πιο κοντά στη μέση ηλικία».
Τα ποντίκια που έκαναν δίαιτες χαμηλής ισολευκίνης έτρωγαν, καταναλώνοντας σημαντικά περισσότερες θερμίδες από τους ομολόγους τους της μελέτης -πιθανότατα για να προσπαθήσουν να αναπληρώσουν τη λήψη λιγότερης ισολευκίνης, σύμφωνα με τον Lamming. Αλλά έκαψαν επίσης πολύ περισσότερες θερμίδες, χάνοντας και στη συνέχεια διατηρώντας πιο αδύνατα σωματικά βάρη απλά μέσω προσαρμογών στο μεταβολισμό, όχι με περισσότερη άσκηση.
Ταυτόχρονα, λέει ο Lamming, διατήρησαν σταθερότερα τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και τα αρσενικά ποντίκια παρουσίασαν λιγότερη διεύρυνση του προστάτη που σχετίζεται με την ηλικία. Και ενώ ο καρκίνος είναι η κύρια αιτία θανάτου για το είδος των ποντικών στη μελέτη, τα αρσενικά με χαμηλή ισολευκίνη ήταν λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν όγκους.
Τα διατροφικά αμινοξέα συνδέονται με ένα γονίδιο που ονομάζεται mTOR που φαίνεται να είναι ένας μοχλός στη διαδικασία γήρανσης σε ποντίκια και άλλα ζώα, καθώς και με μια ορμόνη που διαχειρίζεται την απόκριση του οργανισμού στο κρύο και έχει θεωρηθεί ως πιθανό υποψήφιο φάρμακο για τον διαβήτη στους ανθρώπους. Αλλά ο μηχανισμός πίσω από τα έντονα οφέλη της χαμηλής πρόσληψης ισολευκίνης δεν είναι καλά κατανοητός. Ο Lamming πιστεύει ότι τα αποτελέσματα της νέας μελέτης μπορεί να βοηθήσουν τη μελλοντική έρευνα να ξεχωρίσει τις αιτίες. «Το ότι βλέπουμε λιγότερο όφελος για τα θηλυκά ποντίκια από τα αρσενικά ποντίκια είναι κάτι που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να φτάσουμε σε αυτόν τον μηχανισμό», λέει.
Ενώ τα αποτελέσματα είναι πολλά υποσχόμενα, οι άνθρωποι χρειάζονται όντως ισολευκίνη για να ζήσουν. Και η απόκτηση σημαντικής ποσότητας ισολευκίνης από μια δίαιτα που δεν έχει προπαρασκευαστεί από εταιρεία τροφής ποντικιών δεν είναι εύκολη υπόθεση.
«Δεν μπορούμε απλώς να αλλάξουμε τους πάντες σε μια δίαιτα χαμηλής ισολευκίνης», λέει ο Lamming. «Αλλά η μείωση σε μόνο ένα αμινοξύ μας φέρνει πιο κοντά στην κατανόηση των βιολογικών διεργασιών και ίσως πιθανών παρεμβάσεων για τον άνθρωπο, όπως ένα φάρμακο που αναστέλλει την ισολευκίνη».
Η έρευνα για την υγεία του Ουισκόνσιν (Survey of the Health of Wisconsin) έδειξε ότι οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς την πρόσληψη ισολευκίνης, με τους πιο αδύνατους συμμετέχοντες να τείνουν να τρώνε μια δίαιτα χαμηλότερη σε ισολευκίνη. Άλλα δεδομένα από το εργαστήριο του Lamming δείχνουν ότι οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι Αμερικανοί μπορεί να τρώνε σημαντικά περισσότερη ισολευκίνη από ό,τι χρειάζονται. «Επιλέγοντας πιο υγιεινά τρόφιμα και πιο υγιεινή διατροφή γενικά, θα μπορούσαμε να μειώσουμε την ισολευκίνη αρκετά ώστε να κάνουμε τη διαφορά», λέει ο Lamming.
Περισσότερες πληροφορίες: Dietary restriction of isoleucine increases healthspan and lifespan of genetically heterogeneous mice. Cell Metabolism, 2023; 35 (11): 1976 DOI: 10.1016/j.cmet.2023.10.005.
