Με βάση στοιχεία για 3.587 εφήβους ηλικίας 12-19 ετών που συμμετείχαν στην Εθνική Έρευνα για την Υγεία και τη Διατροφή (NHANES) στις Ηνωμένες Πολιτείες την περίοδο 2011-16, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, στη Βραζιλία, υπολόγισαν τον αντίκτυπο της κατανάλωσης που έχουν τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα στον κίνδυνο παχυσαρκίας.
Χώρισαν τους εφήβους της μελέτης σε τρεις ομάδες ανάλογα με την ποσότητα των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων που κατανάλωναν. Όταν συνέκριναν εκείνους με το υψηλότερο επίπεδο (64% της συνολικής διατροφής) με εκείνους με το χαμηλότερο επίπεδο (18,5%), διαπίστωσαν ότι οι πρώτοι είχαν 45% περισσότερες πιθανότητες να είναι παχύσαρκοι, 52% περισσότερες πιθανότητες να έχουν κοιλιακή παχυσαρκία (υπερβολικό λίπος γύρω από τη μέση) και -ακόμη πιο ανησυχητικό- 63% περισσότερες πιθανότητες να έχουν σπλαχνική παχυσαρκία (υπερβολικό λίπος γύρω από τα κοιλιακά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του ήπατος και των εντέρων).
Η σπλαχνική παχυσαρκία σχετίζεται στενά με την ανάπτυξη υψηλής αρτηριακής πίεσης, στεφανιαία νόσο, διαβήτη τύπου 2, δυσλιπιδαιμία (κακό προφίλ χοληστερόλης και αυξημένα τριγλυκερίδια) και αυξημένο κίνδυνο θανάτου.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία για τον αρνητικό ρόλο των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων στην πανδημία της παχυσαρκίας. Αυτό είναι καλά τεκμηριωμένο για τους ενήλικες. Όσον αφορά τους νέους, η κατανάλωση αυτών των προϊόντων είναι υψηλή, αποτελώντας περίπου τα δύο τρίτα της διατροφής των εφήβων στις ΗΠΑ, αλλά η έρευνα για τη συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων και των αποτελεσμάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας, ήταν σπάνια και ασυνεπής», είπε η Daniela Neri, πρώτη συγγραφέας του άρθρου.
Η “επιδημία” της παχυσαρκίας ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες. Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα περιλαμβάνουν αναψυκτικά, γεμιστά μπισκότα, συσκευασμένα σνακ, ακόμη και ορισμένα φαινομενικά αθώα είδη ψωμιού ολικής άλεσης. Γενικά, τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα και ποτά περιέχουν χημικά πρόσθετα που έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν τα προϊόντα πιο ελκυστικά στις αισθήσεις, όπως χρωστικές, αρωματοποιητές, γαλακτωματοποιητές και πυκνωτικές ουσίες. Έχουν πολλές θερμίδες περιέχοντας μεγάλη ποσότητα ζάχαρης και λίπους και συμβάλλοντας άμεσα στην αύξηση του βάρους. Αλλά ακόμη και προϊόντα χαμηλών θερμίδων, όπως τα αναψυκτικά διαίτης, μπορούν να ευνοήσουν την ανάπτυξη της παχυσαρκίας με τρόπους που ξεπερνούν τη διατροφική σύνθεση, όπως παρεμβολές στη σηματοδότηση κορεσμού ή τροποποίηση της μικροχλωρίδας του εντέρου.
Οι περισσότεροι από τους έφηβους στη μελέτη (το 86%) ανέφεραν τη διατροφή τους σε δύο συνεντεύξεις, με μεσοδιάστημα δύο εβδομάδων. Οι έφηβοι χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες με βάση αυτές τις πληροφορίες: εκείνοι των οποίων η διατροφή σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα αντιπροσώπευαν έως και το 29% του συνολικού βάρους των τροφίμων, μεταξύ 29% και 47% και πάνω από το 48%.
Ο κίνδυνος παχυσαρκίας υπολογίστηκε με βάση τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), ο οποίος είναι το βάρος [σε κιλά] διαιρούμενο με το ύψος στο τετράγωνο [σε μέτρα]. Χρησιμοποιήθηκε η περίμετρος μέσης για να αξιολογηθεί η κοιλιακή παχυσαρκία και η οβελιαία κοιλιακή διάμετρος, μια λιγότερο γνωστή παράμετρος, ως υποκατάστατο της σπλαχνικής παχυσαρκίας.
Η μέτρηση της οβελιαίας κοιλιακής διαμέτρου (sagittal abdominal diameter) είναι μια έμμεση και μη επεμβατική μέθοδος για την εκτίμηση της ποσότητας του σπλαχνικού λίπους. Το άτομο ξαπλώνει ανάσκελα και χρησιμοποιείται ένα παχύμετρο ή οβελιόμετρο για να μετρηθεί η κάθετη απόσταση από το έδαφος στην περιοχή του αφαλού. Για ενήλικες με φυσιολογικό ΔΜΣ, η μέτρηση θα πρέπει να είναι κάτω από 25 εκατοστά.
Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα κυμαίνονται από 19% της ενεργειακής πρόσληψης στην Κολομβία, 27% στη Βραζιλία, και έως 66% στις ΗΠΑ και 68% στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα παιδιά που καταναλώνουν αυτά τα προϊόντα έχουν λιγότερο χώρο για φρέσκα φρούτα και λαχανικά ή άλλα λιγότερο επεξεργασμένα τρόφιμα. Με το να εκτίθενται σε αυτές τις παχυσαρκικές τροφές, τα παιδιά και οι έφηβοι μπαίνουν σε ένα δρόμο για μελλοντικά προβλήματα υγείας.
Οι οικογένειες από μόνες τους δεν μπορούν να είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο αυτής της έκθεσης, η οποία απαιτεί μεταρρύθμιση του επικρατούντος διατροφικού συστήματος στο σύνολό του. «Πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από την εκπαίδευση των καταναλωτών αναλαμβάνοντας δράση δημόσιας πολιτικής σε πολλά μέτωπα», είπε η Neri. «Είναι δυνατές διαφορετικές στρατηγικές, όπως η επιβολή περιορισμών στη διαφήμιση, ειδικά όταν στοχεύει τα παιδιά, και η αύξηση της φορολογίας στα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα. Ένα άλλο ζωτικής σημασίας μέτρο θα ήταν να απαιτηθεί από τους κατασκευαστές αυτών τροφίμων να περιλαμβάνουν σαφέστερες πληροφορίες στις ετικέτες για να βοηθήσουν τους καταναλωτές να κάνουν καλύτερες επιλογές».
Πηγή: Associations Between Ultra-processed Foods Consumption and Indicators of Adiposity in US Adolescents: Cross-Sectional Analysis of the 2011-2016 National Health and Nutrition Examination Survey, Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics (2022). DOI: 10.1016/j.jand.2022.01.005.
