Στις 14 Αυγούστου 2024, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε την Mpox σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία διεθνούς ενδιαφέροντος. Έχουν αναφερθεί πάνω από 15.600 κρούσματα και περισσότεροι από 530 θάνατοι στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και σε γειτονικές χώρες στην Αφρική. Η ασθένεια είχε προκαλέσει στο παρελθόν παγκόσμια επιδημία από το 2022 έως το 2023.
Ενώ η Mpox είναι σπάνια και συνήθως μη θανατηφόρα, μια εκδοχή της νόσου σκοτώνει περίπου το 10% των μολυσμένων ατόμων. Η μορφή του ιού που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή θεωρείται ηπιότερη, με ποσοστό θνησιμότητας μικρότερο του 1%.
H Mpox δεν είναι νέα ασθένεια. Το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στον άνθρωπο ήταν το 1970, όταν ο ιός απομονώθηκε από ένα παιδί που ήταν ύποπτο για ευλογιά στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ).
Η Mpox προκαλείται από τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, ο οποίος ανήκει σε ένα υποσύνολο της οικογένειας ιών Poxviridae που ονομάζεται Orthopoxvirus. Αυτό το υποσύνολο περιλαμβάνει τους ιούς της ευλογιάς, της δαμαλίτιδας και της ευλογιάς των αγελάδων. Ενώ η δεξαμενή ζώων για τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων είναι άγνωστη, τα αφρικανικά τρωκτικά είναι ύποπτα ότι παίζουν ρόλο στη μετάδοση. Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων έχει απομονωθεί μόνο δύο φορές από ζώο στη φύση. Οι διαγνωστικές δοκιμές για το mpox είναι προς το παρόν διαθέσιμες μόνο στα εργαστήρια του Laboratory Response Network στις ΗΠΑ και παγκοσμίως.
Το όνομα «ευλογιά των πιθήκων» προέρχεται από τις πρώτες τεκμηριωμένες περιπτώσεις της ασθένειας σε ζώα το 1958, όταν εμφανίστηκαν δύο κρούσματα σε πιθήκους που κρατήθηκαν για έρευνα. Ωστόσο, ο ιός δεν μεταπήδησε από τους πιθήκους στον άνθρωπο, ούτε οι πίθηκοι είναι οι κύριοι φορείς της νόσου.
Επιδημιολογία
Από το πρώτο κρούσμα που αναφέρθηκε στον άνθρωπο, η Mpox έχει βρεθεί σε πολλές άλλες χώρες της κεντρικής και δυτικής Αφρικής, με την πλειονότητα των μολύνσεων στη ΛΔΚ. Κρούσματα εκτός Αφρικής έχουν συνδεθεί με διεθνή ταξίδια ή εισαγόμενα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και αλλού. Τα πρώτα αναφερθέντα κρούσματα Mpox στις ΗΠΑ ήταν το 2003, από ένα ξέσπασμα στο Τέξας που συνδέθηκε με μια αποστολή ζώων από την Γκάνα. Υπήρχαν επίσης περιπτώσεις που σχετίζονταν με ταξίδια τον Ιούλιο και τον Νοέμβριο του 2021 στο Μέριλαντ. Το ξέσπασμα της Mpox που ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 είναι σε εξέλιξη.
Μετάδοση – Τα δύο στελέχη
Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μέσω της επαφής με μολυσμένο άτομο ή ζώο ή μολυσμένες επιφάνειες. Συνήθως, ο ιός εισέρχεται στο σώμα μέσω δέρματος, εισπνοής ή των βλεννογόνων στα μάτια, τη μύτη ή το στόμα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο γίνεται κυρίως μέσω δερματικής επαφής.Τα σταγονίδια είναι μια μικρή οδός μετάδοσης της Mpox σε σύγκριση με τη σωματική επαφή αλλά χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί πώς εξαπλώνεται η επιδημία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε διεθνή κατάσταση έκτακτης ανάγκης ανησυχώντας για την αύξηση των κρουσμάτων του στελέχους Clade 1b στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και την εξάπλωσή του σε γειτονικές χώρες. Η υπηρεσία υγείας του ΟΗΕ αναφέρει ότι η Mpox εξαπλώνεται μεταξύ ανθρώπων κυρίως μέσω στενής σωματικής επαφής με κάποιον που έχει τον ιό. Η στενή επαφή περιλαμβάνει δέρμα με δέρμα (όπως άγγιγμα ή σεξ) και στόμα με στόμα ή επαφή στόμα με δέρμα (όπως φιλί).
Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει το να είστε πρόσωπο με πρόσωπο με κάποιον που έχει Mpox (όπως μιλώντας ή αναπνέοντας κοντά ο ένας στον άλλο, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει μολυσματικά αναπνευστικά σωματίδια. Αν μιλάτε στενά με κάποιον, αναπνέετε πάνω του, σωματικά κοντά, πρόσωπο με πρόσωπο, υπάρχει πιθανότητα» εξάπλωσης του ιού, αλλά αυτή είναι μια δευτερεύουσα πηγή.
Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε είναι η στενή, φυσική επαφή δέρμα με δέρμα ως η κύρια οδός μετάδοσης. Όταν μιλάτε με κάποιον, διαχέετε σταγονίδια, αλλά δεν είναι μια πολύ σημαντική μορφή μετάδοσης. Ο ΠΟΥ συνιστά τη χρήση μάσκας προσώπου για όσους έχουν Mpox, τις στενές επαφές τους και τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που τους περιθάλπουν.
Υπάρχουν δύο υποτύποι mpox: Clade 1, ενδημικός στη λεκάνη του Κονγκό στην κεντρική Αφρική και Clade 2, ενδημικός στη Δυτική Αφρική.
Η άνοδος στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό οφείλεται σε δύο διαφορετικά στελέχη Clade 1. Το πρώτο είναι ένα ξέσπασμα στη βορειοδυτική ΛΔΚ αυτού που προηγουμένως ήταν γνωστό ως Clade 1, που τώρα ονομάζεται Clade 1a. Το δεύτερο, στη βορειοανατολική ΛΔΚ, είναι ένα νέο παρακλάδι του Clade 1 που ονομάζεται Clade 1b, το οποίο εντοπίστηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 2023 και εξαπλώνεται γρήγορα.
Η εξάπλωση του Clade 1b και ο εντοπισμός του σε γειτονικές χώρες, ήταν οι κύριοι λόγοι για τους οποίους ο ΠΟΥ έκρουσε τον κορυφαίο συναγερμό έκτακτης ανάγκης. Το Clade 1 είναι γνωστό ότι είναι πιο λοιμογόνο από το Clade 2 mpox και έχει υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας. Όσο για το αν το Clade 1b είναι πιο επικίνδυνο από το Clade 1a, δεν υπάρχουν δεδομένα. Τα διαθέσιμα επιδημιολογικά δεδομένα δεν υποδηλώνουν ότι η παραλλαγή clade 1b προκαλεί πιο σοβαρά κρούσματα και θανάτους.
Σημεία και συμπτώματα
Αφού ο ιός εισέλθει στο σώμα, αρχίζει να αναπαράγεται και να εξαπλώνεται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Τα συμπτώματα συνήθως δεν εμφανίζονται έως και δύο εβδομάδες μετά τη μόλυνση.
Η Mpox προκαλεί δερματικές βλάβες που μοιάζουν με ευλογιά, αλλά τα συμπτώματα είναι συνήθως πιο ήπια από αυτά της ευλογιάς. Τα συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη είναι κοινά αρχικά και κυμαίνονται από πυρετό και πονοκέφαλο έως δύσπνοια. Μία έως 10 ημέρες αργότερα, μπορεί να εμφανιστεί ένα εξάνθημα στα άκρα, το κεφάλι ή τον κορμό που τελικά μετατρέπεται σε φουσκάλες γεμάτες με πύον. Τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν δύο έως τέσσερις εβδομάδες, ενώ οι δερματικές βλάβες συνήθως ξεφλουδίζουν σε 14 έως 21 ημέρες.
Εμβόλια και θεραπείες
Η θεραπεία εστιάζεται κυρίως στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ, δεν υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες.
Επειδή η Mpox σχετίζεται στενά με την ευλογιά, το εμβόλιο κατά της ευλογιάς μπορεί να παρέχει προστασία έναντι της μόλυνσης και από τους δύο ιούς. Ένα εμβόλιο γνωστό ως Imvamune ή Imvanex έχει άδεια στις ΗΠΑ για την πρόληψη της Mpox και της ευλογιάς.
Ο εμβολιασμός μετά την έκθεση στον ιό μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση των πιθανοτήτων σοβαρής ασθένειας. Το CDC συνιστά επί του παρόντος τον εμβολιασμό κατά της ευλογιάς μόνο σε άτομα που έχουν εκτεθεί ή είναι πιθανό να εκτεθούν στη Mpox. Τα άτομα με ανοσοκαταστολή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο.
