Η φράση «Υγεία Σε Κάθε Μέγεθος» έχει προσελκύει συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το σύνθημα είναι «άκου το σώμα σου». Αλλά αν το σώμα σου λέει να τρως τηγανίτες κάθε μέρα, θα το ακούσεις; Αν λαχταράς παγωτό για πρωινό, θα το φας; Το νόημα του «Υγεία Σε Κάθε Μέγεθος» είναι ότι μπορείτε να βελτιώσετε την υγεία σας χωρίς να ανησυχείτε για το βάρος σας -στην πραγματικότητα επιβάλλεται να μην ασχοληθείτε με το βάρος σας. Υποτίθεται ότι αυτή η προσέγγιση θριαμβεύει εκεί όπου οι δίαιτες αποτυγχάνουν.
Το σήμα κατατεθέν «Health At Every Size» ανήκει στον Association for Size Diversity and Health (ASDAH), έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ιδρύθηκε το 2003 και ο σκοπός του είναι μια διαφορετική δημόσια προσέγγιση για την παχυσαρκία. Η κίνηση, που μοιράζεται ορισμένους στόχους με τη θετικότητα του σώματος, την αποδοχή του λίπους, το κίνημα της αντι-δίαιτας και τη διαισθητική διατροφή έχει τις ρίζες της στη δεκαετία του 1960 και το ριζοσπαστικό κίνημα της «Αποδοχής του Βάρους» με σκοπό να αντιμετωπιστεί το «στίγμα του βάρους». Κεντρική ιδέα είναι η απόρριψη της απώλειας βάρους ως τρόπο βελτίωσης της υγείας.
Η έρευνα δείχνει ότι ο στιγματισμός των ατόμων με παχυσαρκία υποκινεί μια μη υγιή συμπεριφορά, οδηγώντας τους ανθρώπους να καταναλώνουν αυξημένες ποσότητες φαγητού και να αποφεύγουν την άσκηση. Πρόσφατα μια δήλωση συναίνεσης -με επικεφαλής 36 διεθνείς ακαδημαϊκούς- ζήτησε να σταματήσει το στίγμα βάρους, το οποίο προκαλεί άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Τα άτομα που πλήττονται έχουν 60% περισσότερες πιθανότητες να είναι αδρανή. Μια άλλη ανασκόπηση διαπίστωσε ότι η βελτίωση της θετικής ψυχολογικής ευημερίας των υπέρβαρων γυναικών διευκόλυνε την απώλεια βάρους και αλλαγές στον τρόπο ζωής τους.
Όμως άλλο η καταπολέμηση του στίγματος και άλλο να λες ότι η παχυσαρκία δεν εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνδέει την παχυσαρκία με αυξημένο κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, διαβήτη τύπου 2, αρκετούς τύπους καρκίνου, υψηλή αρτηριακή πίεση, μυοσκελετικές διαταραχές, οστεοαρθρίτιδα, και πολλά άλλα. Αλλά για την προσέγγιση «Υγεία Σε Κάθε Μέγεθος», το μέγεθος της μέσης δεν φαίνεται να έχει σημασία για την υγεία. Το να τρώτε λιγότερο δεν είναι αρετή. Το φαγητό ενθαρρύνεται για ευεξία, ευχαρίστηση και κορεσμό. Ούτε ο διαχωρισμός των τροφίμων σε «υγιεινά» και «ανθυγιεινά» υποστηρίζεται. Όσο για την άσκηση, αυτή πρέπει να γίνεται χωρίς προσδοκία απώλεια βάρους.
Σύμφωνα με το βιβλίο «Health at Every Size» του Δρ Lindo Bacon (προηγουμένως Linda), είναι μύθος ότι βελτιώνεται η υγεία σας αν χάσετε κιλά όπως είναι επίσης μύθος ότι μπορείτε να ελέγξετε μακροπρόθεσμα το βάρος σας. Οι συνέπειες για την υγεία που η ιατρική κοινότητα λέει ότι έχει το πάχος, στην πραγματικότητα οφείλονται σε άλλους λόγους. Τελικά, η έννοια «Health at Every Size» συνεπάγεται την αναβολή οποιασδήποτε δράσης για το υπερβολικό βάρος. Οι ακραίοι υποστηρικτές όχι μόνο αντιδρούν στην προσπάθεια αντιμετώπισης της παχυσαρκίας με υγιεινή τροφή ή μειωμένη πρόσληψη τροφής αλλά πιστεύουν ότι οποιαδήποτε συζήτηση για απώλεια βάρους είναι «παχοφοβική». Είναι αυτό μια κοινωνική προσφορά;
Πάχος και υγεία
Μια μελέτη, που περιέλαβε 68,5 εκατομμύρια ανθρώπους οι οπαίοι παρακολουθήθηκαν για 25 χρόνια, επιβεβαίωσε ότι ο υψηλός Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) συνδέεται με πρόωρους θανάτους. Μπορεί όμως να αμφισβητηθεί ότι η σχέση μεταξύ υψηλού ΔΜΣ και κακής υγείας είναι αιτιώδης. Ίσως είναι η έλλειψη άσκησης που προκαλεί τον πρόωρο θάνατο και όχι το υπερβολικό βάρος. Αλλά μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Epidemiology κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας σε υψηλό ΔΜΣ φαίνονται αιτιολογικά».
Οι γιατροί επισημαίνουν ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο το βάρος, όσο ο σπλαχνικός λιπώδης ιστός -το λίπος της κοιλιάς που συσσωρεύεται γύρω από ορισμένα όργανα. Αυτός ο λιπώδης ιστός δεν είναι αδρανής. Είναι ορμονικά ενεργός και πυροδοτεί έναν καταρράκτη αρνητικών επιδράσεων, συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης προφλεγμονωδών μορίων, της διαταραχής του μεταβολισμού του λίπους, της υψηλής χοληστερόλης και της ορμονικής διαταραχής. Το σπλαχνικό λίπος είναι που κυρίως προκαλεί τα προβλήματα υγείας.
Βεβαίως, μπορούν να υπάρξουν οφέλη για την υγεία χωρίς μείωση του βάρους. Η διαισθητική διατροφή, μια βασική στρατηγική στην προσέγγιση «Υγεία Σε Κάθε Μέγεθος», περιλαμβάνει την εστίαση σε εσωτερικές ενδείξεις όπως η πείνα, ο κορεσμός και η διάθεση, αντί για τον εξωτερικό στόχο της απώλειας βάρους. Το μότο είναι: ακούστε το σώμα σας τρώγοντας όταν είστε πεινασμένοι, αλλά σταματώντας μόλις χορτάσετε. Η διαισθητική διατροφή μπορεί να βελτιώσει την ευεξία, το γλυκαιμικό έλεγχο, τη χοληστερόλη και να αυξήσει την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Η διαισθητική διατροφή έχει επίσης καλή συμμόρφωση, με μόλις το 8% των ατόμων να τα παρατάνε μετά από 6 μήνες σε σύγκριση με το 41% σε μια παραδοσιακή δίαιτα περιορισμού θερμίδων. Μια μελέτη έδειξε ότι η υιοθέτηση συνηθειών που προάγουν την υγεία, όπως η κατανάλωση περισσότερων φρούτων και λαχανικών ή η περισσότερη άσκηση, οδήγησε σε μείωση του κινδύνου θνησιμότητας, ανεξάρτητα από την παχυσαρκία. Η βελτιωμένη φυσική κατάσταση μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο θνησιμότητας, ανεξάρτητα από τον ΔΜΣ.
Ένα επιχείρημα του «Health at Every Size» είναι ότι η απώλεια βάρους είναι δύσκολη. Θα δυσκολευτείτε να βρείτε ένα παχύ άτομο που δεν έχει δοκιμάσει πολλές μεθόδους απώλειας βάρους, για να καταλήξει να αισθάνεται χειρότερα για τον εαυτό του από ποτέ. Οι περισσότερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας μέσω δίαιτας αποτυγχάνουν μακροχρόνια γιατί ζούμε σε ένα παχυσαρκικό περιβάλλον, με λιπαρά τρόφιμα και ζάχαρη που βρίσκονται παντού. Η παχυσαρκία είναι το φυσιολογικό αποτέλεσμα αυτού του περιβάλλοντος. Και επειδή οι άνθρωποι δεν είναι εύκολο να αλλάξουν συμπεριφορά, καλύτερα κάποιος να χτίσει την αυτοεκτίμησή του χωρίς να ανησυχεί για το βάρος του. Οι περισσότεροι ανακτούν το 30-40% του χαμένου βάρους τους μέσα σε ένα χρόνο. Η έρευνα δείχνει ότι η πιθανότητα ενός νοσογόνου παχύσαρκου να επιτύχει μείωση βάρους κατά 5% σε ένα χρόνο είναι μόλις 1 στους 8 για τους άνδρες και 1 στους 7 για τις γυναίκες. Επιπλέον, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι η δίαιτα περιορισμού θερμίδων μπορεί να είναι επιβλαβής. Η περιοριστική δίαιτα και η ανακύκλωση βάρους συνδέονται με επιβράδυνση του μεταβολισμού, διατροφικές διαταραχές, μειωμένη οστική μάζα, μειωμένη μυϊκή μάζα, στρες και καταστολή της ανοσοποιητικής λειτουργίας.
Αλλά οι επιβλαβείς δίαιτες δεν είναι το ίδιο με μια αλλαγή του τρόπου ζωής που επιφέρει μείωση του βάρους. Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι τα άτομα που υιοθέτησαν τη μεσογειακή διατροφή έχασαν 4 κιλά σε 18 μήνες και η συμμόρφωση ήταν 54%. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η άσκηση για μία ώρα την ημέρα, η δίαιτα χαμηλών θερμίδων, η αυτοπαρακολούθηση του βάρους και η διατήρηση σταθερών διατροφικών προτύπων έχουν θετικά αποτελέσματα στο βάρος. Οι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «είναι δυνατή η μακροχρόνια διατήρηση της απώλειας βάρους». Τα άτομα με προδιαβήτη που έχασαν το 5-7% του σωματικού τους βάρους μείωσαν τον κίνδυνο διαβήτη κατά 54%, ένα σημαντικό ποσοστό. Και μια απώλεια βάρους 5-10% έχει αποδειχθεί ότι προσφέρει μεγάλες βελτιώσεις στους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου. Έτσι, δεν είναι αλήθεια ότι η απώλεια βάρους δεν είναι δυνατή. Η επίτευξη κάποιας απώλειας βάρους θα ήταν ακόμη καλύτερη από άλλες θετικές αλλαγές στον τρόπο ζωής. Μια μελέτη στο Diabetes Care διαπίστωσε ότι, σε σύγκριση μόνο με αλλαγές στον τρόπο ζωής, η απώλεια βάρους οδήγησε σε μεγαλύτερη μείωση του διαβήτη τύπου 2. Μια άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ακόμη και τα άτομα με κανονικό βάρος, ακόμα και όταν έχουν έναν ακατάλληλο τρόπο ζωής, έχουν 30% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία σε σχέση με τα παχύσαρκα άτομα.
Όμως οι υποστηρικτές του «Υγεία Σε Κάθε Μέγεθος» πιστεύουν ότι οι μελέτες που δείχνουν ότι η απώλεια βάρους είναι εφικτή είναι μεθοδολογικά λανθασμένες. Και ότι η αύξηση της παχυσαρκίας καταγράφηκε παράλληλα με τις προσπάθειες προώθησης του αδυνατίσματος ως δείκτη υγείας.
Υπάρχει υγιής παχυσαρκία;
Είναι δυνατόν να έχουμε πραγματικά την ίδια καλή υγεία σε κάθε μέγεθος; Πολλοί υποστηρικτές της φράσης «Υγεία Σε Κάθε Μέγεθος» επισημαίνουν μελέτες που υποδεικνύουν ότι τα υπέρβαρα άτομα μπορούν να είναι «μεταβολικά υγιή». Αυτό σημαίνει καλή ευαισθησία στην ινσουλίνη, φυσιολογικά προφίλ λιπιδίων και φλεγμονής και ελάχιστα σημάδια υπέρτασης. Πράγματι, μια μελέτη του 2008 έδειξε ότι ορισμένοι υπέρβαροι άνθρωποι είναι «μεταβολικά υγιείς». Και μια μελέτη του 2013 έδειξε ότι ενώ οι εξαιρετικά παχύσαρκοι έχουν υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας, εκείνοι με παχυσαρκία Βαθμού 1 (ΔΜΣ 30-35) δεν έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Αλλά ενώ κάποιος μπορεί να είναι μεταβολικά υγιής σήμερα, δεν σημαίνει ότι θα είναι και αύριο. Αν περιμένετε να εμφανιστεί κάποια ασθένεια για να πάρετε μέτρα, μπορεί να είναι πολύ αργά. Μια 20ετής μελέτη από το University College του Λονδίνου βρήκε ότι μεταξύ των «υγιών παχύσαρκων» με χαμηλούς καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου, το 31,8-35,8% ήταν μη υγιείς μετά από 5 χρόνια και περισσότερο μετά από 20 χρόνια. Με άλλα λόγια, στους πρώτους ελέγχους, οι αρνητικές επιπτώσεις απλώς δεν είχαν εμφανιστεί. Μια 11ετής μελέτη σε 380.000 άτομα διαπίστωσε ότι όσοι είχαν «μεταβολικά υγιή παχυσαρκία» είχαν υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής ανεπάρκειας, αναπνευστικής νόσου, διαβήτη και θνησιμότητας από κάθε αιτία. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο όρος «μεταβολικά υγιής παχύσαρκος» είναι «παραπλανητικός». Επίσης, μια άλλη μελέτη στην οποία συμμετείχαν 520.000 άτομα από 10 χώρες, βρήκε ότι το υπερβολικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο των καρδιακών παθήσεων κατά 26-28%, έστω και με κανονικές τιμές αρτηριακής πίεσης, σακχάρου του αίματος και χοληστερόλης. Η επικεφαλής αυτής της μελέτης Δρ Camille Lassalle κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι δεν υπάρχει υγιής παχυσαρκία.
Αλλά υπάρχει το παράδοξο της παχυσαρκίας. Ορισμένες μελέτες έχουν προτείνει ότι η αυξημένη θνησιμότητα συνδέεται μόνο με πολύ υψηλό ΔΜΣ, ενώ ότι το να είσαι ελαφρώς βαρύτερος είναι καλύτερο από το να είσαι ελαφρώς λιποβαρής. Μια εργασία προτείνει ότι παρόλο που ένας ΔΜΣ 35 ή μεγαλύτερος αυξάνει τον κίνδυνο θνησιμότητας κατά 40-62%, ένας ΔΜΣ 22-31 δεν το κάνει. Αυτή η ιδιορρυθμία έχει ονομαστεί «παράδοξο της παχυσαρκίας», με ορισμένα στοιχεία να υποδηλώνουν ότι τα παχύσαρκα άτομα με διαβήτη τύπου 2, υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσο ή χρόνια νεφρική νόσο μπορεί να απολαμβάνουν μεγαλύτερη μακροζωία από τα αδύνατα άτομα με αυτές τις παθήσεις. Είναι σαν το υπερβολικό βάρος να προσφέρει ένα «προστατευτικό» αποτέλεσμα όταν κάποιος έχει ήδη αρρωστήσει.
Ορισμένοι έχουν προσπαθήσει να ανασκευάσουν το παράδοξο, όπως ο καθηγητής Ryan Masters, κοινωνικός δημογράφος στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, ο Boulder, η Δρ Hailey Banack, του Τμήματος Επιδημιολογίας και Περιβαλλοντικής Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Buffalo και ο Δρ Andrew Stokes, δημογράφος και κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. Φαίνεται ότι πολλές μελέτες που πρότειναν το παράδοξο περιελάμβαναν άτομα που έχασαν βάρος λόγω ασθένειας ή άτομα με διατροφικές διαταραχές. Βάζοντας αυτά τα άτομα στην ομάδα «κανονικού βάρους» κάνει τα υπέρβαρα άτομα φαίνονται πιο υγιή, παραμορφώνοντας τα αποτελέσματα. Πολλά άτομα που καταγράφηκαν με «υγιή» ΔΜΣ ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα μερικά χρόνια πριν. Η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες οι οποίες οδηγούν σε απώλεια βάρους και αυτό διογκώνει τεχνητά τον κίνδυνο θνησιμότητας στην κατηγορία χαμηλού ΔΜΣ.
Ακόμη, το γεγονός ότι η παχυσαρκία υπολογίζεται με τον ΔΜΣ μπορεί να είναι μια ελαττωματική προσέγγιση. Καθώς τα δεδομένα του ΔΜΣ βασίζονται μόνο στο βάρος και το ύψος, δεν λαμβάνεται υπόψη το πώς κατανέμεται το λίπος. Αλλά αυτό είναι κρίσιμο γιατί ο σπλαχνικός λιπώδης ιστός είναι που κάνει κυρίως τη ζημιά. Άτομα κανονικού βάρους μπορεί να έχουν υψηλότερο κίνδυνο από παχύσαρκα άτομα, αν έχουν περισσότερο σπλαχνικό λίπος. Όταν ο Masters επανεξέτασε τους αριθμούς, κάνοντας τις κατάλληλες προσαρμογές, βρήκε ότι το υπερβολικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο θνησιμότητας κατά 22-91%. Με παρόμοια ευρήματα στη δική τους μελέτη, οι Banack και Stokes έγραψαν: «Το μόνο “παράδοξο” που μπορούμε να δούμε εδώ είναι γιατί οι ερευνητές συνεχίζουν να ισχυρίζονται ότι έχουν στοιχεία για ένα παράδοξο χωρίς προσεκτική εξέταση των πιθανών μεθοδολογικών εξηγήσεων». Μια μετα-ανάλυση 72 μελετών, που κάλυψε 2,5 εκατομμύρια συμμετέχοντες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όπως και αν μετράτε το κεντρικό πάχος (περίμετρος μέσης, αναλογία μέσης-ισχίου, αναλογία μέσης-ύψους) η σχέση με τη θνησιμότητα είναι σαφής. Τέλος, μια εντυπωσιακή μελέτη βρήκε ότι οι περισσότερες μελέτες υποτιμούν τις δυσμενείς επιπτώσεις του υπερβολικού βάρους.
Το γεγονός ότι η απώλεια βάρους είναι δύσκολη δεν σημαίνει ότι είναι αδύνατη και το ότι η παχυσαρκία είναι πολυπαραγοντική δεν σημαίνει ότι η διατροφή και ιδιαίτερα η ποσότητα του φαγητού δεν επηρεάζει το βάρος σας. Σε ένα άρθρο στο American Journal of Public Health, η επιστήμονας για την υγεία του πληθυσμού Tarra Penney και η καθηγήτρια προαγωγής της υγείας Sara Kirk συνιστούν «να προχωρήσουμε πέρα από την ιδεολογική συζήτηση». Είναι λάθος να αγνοούνται τα αποδεδειγμένα οφέλη της απώλειας βάρους. Ο Δρ Yoni Freedhoff, ένας σεβαστός γιατρός για την παχυσαρκία, έγραψε σε blog ότι αν και υποστηρίζει πολλές από τις αρχές της φιλοσοφίας «Υγεία Σε Κάθε Μέγεθος», η παραπληροφόρηση «αδυνατίζει και μειώνει το απίστευτα σημαντικό και πολύτιμο μήνυμα».
Πηγή: Is the Health At Every Size movement harming the people it’s trying to help?
