Οι αναστολείς κινασών που εξαρτώνται από την κυκλίνη (CDK: cyclin-dependent kinase) έχουν αναδειχθεί ως σημαντικά θεραπευτικά φάρμακα για τον καρκίνο του μαστού. Μειώνουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό στους όγκους. To palbociclib, το ribociclib και το abemaciclib είναι CDK4/6 αναστολείς που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Έχουν εγκριθεί σε συνδυασμό με την ενδοκρινική θεραπεία για τον προχωρημένο καρκίνου του μαστού θετικού για ορμονικούς υποδοχείς, αρνητικού HER2.
Ο καρκίνος του μαστού προέρχεται από μη φυσιολογική ανάπτυξη και πολλαπλασιασμό των κυττάρων του μαστού, δημιουργώντας μάζα ή όγκο. Το πιο πρώιμο στάδιο καρκίνου του μαστού είναι ο μη διηθητικός καρκίνος (Στάδιο 0), που περιορίζεται μέσα στους πόρους ή στα λόβια του μαστού και δεν επεκτείνεται σε υγιή μαζικό αδένα (γνωστός και ως καρκίνωμα in situ). Ο διηθητικός καρκίνος του μαστού έχει επεκταθεί πέρα από τους πόρους ή τα λόβια σε υγιή μαζικό ιστό, ή πέραν του μαστού, σε λεμφαδένες ή απομακρυσμένα όργανα (Στάδιο Ι-IV). Τα πιο κοινά συμπτώματα του καρκίνου του μαστού είναι οι αλλαγές των μαστών όπως η παρουσία ογκιδίων, αλλαγές στη θηλή, έκκριμα από τη θηλή ή αλλαγές του δέρματος των μαστών.
Η ανάπτυξη κάποιων όγκων διεγείρεται από ορμόνες: οιστρογόνα και προγεστερόνη που υπάρχουν φυσιολογικά στις γυναίκες. Είναι σημαντικό να βρεθεί εάν ένας όγκος έχει οιστρογoνικούς υποδοχείς (ER) ή προγεστερονικούς υποδοχείς (PgR) θετικούς ή αρνητικούς, καθώς οι όγκοι με υψηλό επίπεδο ορμονικών υποδοχέων μπορούν να θεραπευτούν με φάρμακα που μειώνουν την παροχή των ορμονών στον όγκο. Για παράδειγμα, οι όγκοι που εκφράζουν ER υποδοχείς λέγονται ER θετικοί όγκοι και δύναται να αντιμετωπισθούν μειώνοντας τα επίπεδα των οιστρογόνων. Όλες οι ασθενείς με ER θετικό καρκίνο του μαστού θα λάβουν ενδοκρινική θεραπεία.
Οι HER2 υποδοχείς βρίσκονται στην επιφάνεια όλων των κυττάρων και εμπλέκονται στους φυσιολογικούς μηχανισμούς κυτταρικής ανάπτυξης, πολλαπλασιασμού και επιδιόρθωσης. Περίπου το 20% των περιπτώσεων του καρκίνου του μαστού σχετίζονται με υπερέκφραση του HER2 υποδοχέα στην επιφάνεια των κυττάρων του όγκου και έτσι λέγονται HER2 θετικοί όγκοι. Συγκριτικά με τους HER2 αρνητικούς, αυτοί οι όγκοι είναι πιο επιθετικοί και αναπτύσσονται ταχύτερα. Μπορούν να αντιμετωπισθούν με φάρμακα που αναστέλλουν τον HER2 υποδοχέα προκειμένου να σταματήσουν την ανάπτυξη του όγκου.
Οι αναστολείς CDK4/6
Ορισμένες θεραπείες είναι φάρμακα που παρεμποδίζουν συγκεκριμένα σηματοδοτικά μονοπάτια εντός των καρκινικών κυττάρων που τα ωθούν σε ανάπτυξη. Για παράδειγμα, το αντικαρκινικό φάρμακο abemaciclib (αμπεμασικλίμπη), επίσης γνωστό ως Vernezio, έχει προστεθεί τα τελευταία χρόνια στο οπλοστάσιο για τη θεραπεία ορισμένων τύπων καρκίνου του μαστού. Η αμπεμασικλίμπη, γνωστή ως «αναστολέας κινάσης που εξαρτάται από την κυκλίνη», σταματά τη διαίρεση των κυττάρων και λαμβάνεται ως χάπι δύο φορές την ημέρα.
Ερευνητές της φαρμακευτικής εταιρείας Eli Lilly ανέπτυξαν το abemaciclib και δημοσίευσαν την πρώτη μελέτη για το φάρμακο (τότε γνωστό ως LY2835219) το 2014. Το 2017, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών (FDA) ενέκρινε το abemaciclib για τη θεραπεία ασθενών με μεταστατικό καρκίνο του μαστού HR+/HER2- (θετικός σε υποδοχείς ορμόνης και αρνητικός στον υποδοχέα 2 του ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα) που δεν ανταποκρίθηκαν στο τυπικό ενδοκρινικό θεραπεία. Χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την ορμονική θεραπεία που εμποδίζει τους θετικούς ορμονικούς υποδοχείς (HR+) καρκίνους να λαμβάνουν τις ορμόνες που χρειάζονται για να επιβιώσουν.
Για να διατηρήσουμε την υγεία μας, πολλά από τα κύτταρα στο σώμα μας πρέπει να αναπτυχθούν και να διαιρεθούν για να παράγουν νέα κύτταρα. Οι καρκίνοι αναπτύσσονται όταν τα κύτταρα διαιρούνται ανεξέλεγκτα. Επομένως, η διακοπή της διαίρεσης των κυττάρων είναι ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί να καταπολεμηθεί ο καρκίνος. Όταν τα κύτταρα διαιρούνται, πρέπει να δημιουργήσουν ένα αντίγραφο του DNA τους για να περάσουν στο νέο κύτταρο. Οι «κυκλο-εξαρτώμενες κινάσες» (CDK για συντομία) είναι απαραίτητες για αυτή τη διαδικασία. Έτσι, εάν σταματήσετε τα CDK, σταματάτε την αντιγραφή του DNA, σταματάτε τη διαίρεση των κυττάρων και καταπολεμάτε τον καρκίνο.
Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι CDK και δεν χρειάζονται για όλους τους καρκίνους για να αναπτυχθούν. Το abemaciclib στοχεύει συγκεκριμένα τα CDK4 και CDK6. Αρκετοί καρκίνοι χρειάζονται αυτά τα CDK, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων καρκίνων του μαστού. Η αμπεμασικλίμπη είναι αποτελεσματική μόνο έναντι των καρκίνων που βασίζονται στο CDK4 και το CDK6 για συνεχή ανάπτυξη. Αυτή η ιδιαιτερότητα σημαίνει ότι είναι αρκετά μοναδική. Δύο άλλοι αναστολείς CDK4/6 έχουν αναπτυχθεί, τα ribociclib και palbociclib. Καθώς τα φάρμακα διαφέρουν ως προς τη χημική τους δομή, έχουν μικρές διαφορές στον τρόπο πρόσληψης και επεξεργασίας τους από τον οργανισμό. Το προτιμώμενο φάρμακο που χορηγείται θα εξαρτηθεί από τις μοναδικές περιστάσεις.
Υπάρχουν παρενέργειες; Η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη σχετικά με τις διαφορές μεταξύ καθενός από αυτούς τους αναστολείς CDK4/6. Είναι γνωστό ότι οι παρενέργειες είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοιες, αλλά μπορεί να διαφέρουν ως προς τη σοβαρότητα. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες του abemaciclib είναι κόπωση, διάρροια και ουδετεροπενία (μειωμένα λευκά αιμοσφαίρια). Τα γαστρεντερικά προβλήματα είναι γενικά πιο σοβαρά με το abemaciclib. Εάν αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι πολύ σοβαρές, η θεραπεία μπορεί να διακοπεί.
Θα μπορούσαν αυτά τα φάρμακα να χρησιμοποιηθούν και για άλλους καρκίνους στο μέλλον; Οι δοκιμές είναι σε εξέλιξη για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους στη θεραπεία μιας σειράς άλλων καρκίνων, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του γαστρεντερικού και του αίματος. Ίσως μπορούν ακόμη και να χρησιμοποιηθεί για καρκίνους του εγκεφάλου -αμπεμασικλίμπη μπορεί να διασχίσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ένα κοινό εμπόδιο για πιθανά αντικαρκινικά φάρμακα.
