Έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ βρηκε ότι δεν κρίνουμε το φαγητό απλώς με βάση τα πλεονεκτήματά του, αλλά επηρεαζόμαστε από αυτό που έχουμε δει και κρινει προηγουμένως, ένα φαινόμενο γνωστό ως «σειριακή εξάρτηση».
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Current Biology, διεξήχθη από τους καθηγητές David Alais και Thomas Carlson στη Σχολή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ σε συνεργασία με τον καθηγητή David Burr στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Δείχνει ότι όταν οι άνθρωποι βαθμολογούν τις εικόνες των τροφίμων για ελκυστικότητα και περιεκτικότητα σε θερμίδες, η αξιολόγηση, δημιουργείται μια διακριτική προκατάληψη από την κρίση που προηγήθηκε.
Η σειριακή εξάρτηση προκύπτει όταν οι άνθρωποι κάνουν μια σειρά από διαδοχικές επιλογές. Στο πλαίσιο του φαγητού, εάν ένα άτομο αξιολογήσει ένα φαγητό ως πολύ ελκυστικό, είναι πιθανότερο να βαθμολογήσει ευνοϊκότερα την επόμενη εικόνα του φαγητού, ανεξάρτητα από την περιεκτικότητα σε θερμίδες ή την ελκυστικότητά του. Αυτό λειτουργεί και με τον άλλο τρόπο. Ένα προηγούμενο μη ελκυστικό φαγητό κάνει ένα τρέχον φαγητό λιγότερο ελκυστικό.
Τα ευρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ψυχολόγους να αναπτύξουν θεραπείες για άτομα με διατροφικές διαταραχές να τρώνε περισσότερο ή λιγότερο φαγητό και μπορεί να βοηθήσουν τους επαγγελματίες του μάρκετινγκ στην παρουσίαση των μενού των τροφίμων.
Ο καθηγητής Alais είπε: «Οι πειραματικές συνθήκες για τη σειριακή εξάρτηση δεν διαφέρουν πολύ από τις καθημερινές μας εμπειρίες με εικόνες φαγητού, όπως όταν σαρώνουμε ένα μενού παράδοσης φαγητού ή περιηγούμαστε σε ένα μενού στο τηλέφωνό μας. Επομένως, η σειριακή εξάρτηση μπορεί να επηρεάσει εκατομμύρια επιλογές φαγητού κάθε μέρα».
Οι ερευνητές διεξήγαγαν πειράματα με περισσότερους από 600 συμμετέχοντες που βαθμολόγησαν διάφορες εικόνες φαγητού τόσο για την περιεκτικότητα σε θερμίδες όσο και για την ελκυστικότητά τους. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ένα σαφές μοτίβο σειριακής εξάρτησης: οι βαθμολογίες των συμμετεχόντων έτειναν να ακολουθούν την προηγούμενη βαθμολογία. Μια υψηλή βαθμολογία για ένα τρόφιμο οδήγησε σε υψηλότερη βαθμολογία για το επόμενο είδος, δημιουργώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση αξιολογήσεων που είναι αλληλένδετες και όχι ανεξάρτητες.
Ενώ η μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνδρες έτειναν να βαθμολογούν τα τρόφιμα με πολλές θερμίδες ελαφρώς υψηλότερα από τις γυναίκες, η συνολική επίδραση της σειριακής εξάρτησης δεν ήταν εξαρτώμενη από το φύλο και ήταν παρόμοια για όλους.
«Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει τις γνωστικές προκαταλήψεις που εμφανίζονται όταν αξιολογούμε το φαγητό», είπε ο Alais. «Ο εγκέφαλός μας είναι καλωδιωμένος να αφομοιώνει πληροφορίες από προηγούμενα ερεθίσματα, όπως μπορεί να μας ελκύει ένα συγκεκριμένο πιάτο αφού δούμε ένα παρόμοιο με υψηλή βαθμολογία».
Ο συν-συγγραφέας καθηγητής Carlson είπε: «Η εργασία μας έδειξε ότι ο οπτικός εγκέφαλος κωδικοποιεί το αντιληπτό θερμιδικό περιεχόμενο των τροφίμων σε μόλις χιλιοστά του δευτερολέπτου. Θα είναι συναρπαστικό να δούμε την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των γνωστικών προκαταλήψεων και της οπτικής επεξεργασίας σε μελλοντική εργασία».
Πέρα από το άμεσο ενδιαφέρον για τους οπτικούς νευροεπιστήμονες που εξερευνούν πώς ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τις εικόνες, αυτή η έρευνα έχει πιθανές χρήσιμες εφαρμογές. Για τους εμπόρους τροφίμων και τους εστιάτορες, η κατανόηση της σειριακής εξάρτησης θα μπορούσε να δώσει πληροφορίες για στρατηγικές που θα ενισχύσουν την ελκυστικότητα των προσφορών του μενού τους. Τοποθετώντας προϊόντα υψηλής ελκυστικότητας ή τρόφιμα πλούσια σε θερμίδες σε μια συγκεκριμένη σειρά, θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις αντιλήψεις των καταναλωτών και ενδεχομένως να αυξήσουν τις πωλήσεις.
Αυτή η έρευνα έχει επίσης τη δυνατότητα να παίξει ρόλο σε κλινικά περιβάλλοντα, ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, της καταναγκαστικής διατροφής, της βουλιμίας και των σχετικών διατροφικών διαταραχών.
Αναγνωρίζοντας ότι οι προηγούμενες αξιολογήσεις τροφίμων μπορούν να επηρεάσουν τις επόμενες επιλογές, οι γνωσιακές συμπεριφορικές θεραπείες θα μπορούσαν να προσαρμοστούν για να αξιοποιήσουν αυτά τα ευρήματα, βοηθώντας τους ανθρώπους να αναδιαμορφώσουν τις αντιλήψεις τους και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με το φαγητό.
Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να προωθήσει πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες και να υποστηρίξει αποτελεσματικές παρεμβάσεις για όσους παλεύουν με διατροφικές διαταραχές.
Ο καθηγητής Alais και η ομάδα του έχουν βρει στο παρελθόν παρόμοιες οπτικές τάσεις για άτομα που μελετούν τις εφαρμογές γνωριμιών ή αξιολογούν την ομορφιά ενός έργου τέχνης.
Περισσότερες πληροφορίες: Positive serial dependence in ratings of food images for appeal and calories, Current Biology (2024). DOI: 10.1016/j.cub.2024.09.012. www.cell.com/current-biology/f … 0960-9822(24)01223-5.
