Η υπερδραστήρια κύστη (Overactive bladder) είναι μια κατάσταση κατά την οποία δημιουργείται ξαφνικά μία ανάγκη για ούρηση πολύ πιο συχνά από το κανονικό, ακόμη και όταν η κύστη δεν είναι γεμάτη με ούρα. Αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά ενοχλητικό και μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Ενώ οι ασκήσεις πυελικού εδάφους και ορισμένα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν, αυτά δεν λειτουργούν πάντα για όλους.
Η υπερδραστήρια κύστη εκτιμάται ότι εμφανίζεται στο 7-27% των ανδρών και στο 9-43% των γυναικών. Πρόκειται για μία συχνή κατάσταση που δεν οφείλεται σε ουρολοίμωξη ή σε διόγκωση του προστάτη. Συνήθως η αιτία είναι άγνωστη. Η υπερδραστήρια κύστη δεν είναι απειλητική για τη ζωή, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι με την πάθηση έχουν προβλήματα για χρόνια.
Μία από τις αιτίες μιας υπερδραστήριας κύστης είναι οι μύες της ουροδόχου κύστης να τεντώνονται περισσότερο από όσο θα έπρεπε. Μια αντιμετώπιση είναι οι ενέσεις botox που χαλαρώνει αυτούς τους μύες, κάνοντας λιγότερο συχνή την επιθυμία των ασθενών να ουρούν. Αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να διαρκέσουν από έξι μήνες έως ένα χρόνο -μετά από το οποίο χρειάζονται επαναλαμβανόμενες ενέσεις.
Τα συμπτώματα
Επιτακτική ούρηση: Στην υπερδραστήρια κύστη εμφανίζεται μία ξαφνική έντονη επιθυμία για ούρηση, που αναγκάζει την/τον ασθενή να πάει αμέσως στην τουαλέτα.
Συχνουρία – Νυκτουρία: Η/ο ασθενής πάει συχνά στην τουαλέτα για ούρηση πολλές φορές την ημέρα. Επίσης ξυπνά το βράδυ από την ανάγκη να πάει για ούρηση. Η νυκτουρία είναι ένα σύμπτωμα όπου το άτομο παραπονιέται για διακοπή του ύπνου λόγω της επιθυμίας να ουρήσει. Μια μελέτη στη Φινλανδία έδειξε ότι δύο ή περισσότερες επισκέψεις στην τουαλέτα ανά νύχτα επηρεάζουν την ποιότητα ζωής
Η επείγουσα αναγκαστική ούρηση (απώλεια ελέγχου της κύστης): Ένα μεγάλο ποσοστό που έχει το σύνδρομο της υπερδραστήριας κύστης -έως 40%- μπορεί να έχει κάποιο βαθμό ακράτειας, δηλαδή ανεπιθύμητη απώλεια ούρων, στην οποία η/ο ασθενής δεν προλαβαίνει να φτάσει στην τουαλέτα. Αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται μερικές φορές από ξαφνική και ακούσια σύσπαση των μυών της κύστης, ως απόκριση σε ενθουσιασμό ή προσμονή. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε επείγουσα ανάγκη για ούρηση.
Το σύνδρομο της υπερδραστήριας κύστης, ποσοστό που αυξάνεται με την ηλικία. Τα συμπτώματα ποικίλλουν στη σοβαρότητά τους. Μπορεί να επιδεινωθούν σε περιόδους στρες και από τη διατροφή (τσάι, καφές, αναψυκτικά τύπου κόλα, οινόπνευμα). Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την παχυσαρκία και τη δυσκοιλιότητα. Ο μη ελεγχόμενος διαβήτης, η κακή λειτουργική κινητικότητα και ο χρόνιος πυελικός πόνος μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα.
Σε κάποιες περιπτώσεις, τα συμπτώματα παρουσιάζονται ως επιπλοκή ασθενειών, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος Πάρκινσον ή ύστερα από τραυματισμό του νωτιαίου μυελού, όπως σε βλάβη της σπονδυλικής στήλης. Στις περιπτώσεις αυτές, διακόπτεται η φυσιολογική επικοινωνία των νεύρων της κύστης με τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, που ελέγχουν την ούρηση, με αποτέλεσμα να προκύπτει υπερδραστηριότητα της κύστης νευρογενούς αιτιολογίας. Επίσης, παρόμοια συμπτώματα μπορεί να προκύψουν σε ουρολοίμωξη, σε λιθίαση ή στον καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν χαρακτηρίζεται ως σύνδρομο υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης, καθώς η αιτία είναι γνωστή.
Αιτίες
Κανονικά, ο μυς της ουροδόχου κύστης (εξωστήρας) είναι χαλαρός, σε όλη τη χρονική διάρκεια όπου η κύστη γεμίζει με ούρα. Δεδομένου ότι η κύστη διατείνεται σταδιακά, δίνει μία πρώτη αίσθηση επιθυμίας για ούρηση, όταν είναι μισογεμάτη. Στο σύνδρομο αυτό, ο μυς της ουροδόχου κύστης φαίνεται να έχει γίνει υπερευαίσθητος στην παρουσία ούρων και συσπάται έντονα, ακόμη και όταν η κύστη δεν είναι γεμάτη με ούρα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ελέγξουν εύκολα αυτό το αίσθημα για κάποιο χρονικό διάστημα, μέχρι να πάνε να ουρήσουν. Ωστόσο, σε άτομα με υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη, ο μυς της ουροδόχου κύστης φαίνεται να δίνει λάθος μήνυμα στον εγκέφαλο. Η κύστη συσπάται χωρίς να είναι γεμάτη και η/ο ασθενής το αισθάνεται μία επείγουσα ανάγκη για ούρηση, που είναι χαρακτηριστική του συνδρόμου υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης.
Νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχει πρόβλημα στην αντίληψη ή στο φιλτράρισμα και στην αναχαίτιση του αισθήματος πληρότητας της κύστης από τον εγκέφαλο, που οδηγεί στην αδυναμία ελέγχου της ούρησης.
Αντιμετώπιση
Δεν απαιτείται πάντα ειδική θεραπεία. Συνιστώνται αρχικά ασκήσεις πυελικού εδάφους, εκπαίδευση της ουροδόχου κύστης και άλλες μέθοδοι συμπεριφοράς
Αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ο καφές, το τσάι και τα αναψυκτικά τύπου κόλα μπορεί να επιδεινώνουν τα συμπτώματα. Δοκιμάστε να διακόψετε ή να περιορίσετε την κατανάλωσή τους. Αν διαπιστώσετε ότι η κατάσταση βελτιώνεται, αποφύγετε αυτά τα ποτά. Η καφεΐνη έχει διουρητική δράση, δηλαδή αυξάνει την παραγωγή ούρων. Το αλκοόλ σε μερικούς ανθρώπους μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.
Πίνετε κανονικές ποσότητες υγρών. Μπορεί να φαίνεται λογικό ότι, αν περιορίσετε το ποσό των υγρών που πίνετε, η ουροδόχος κύστη δεν θα γεμίζει τόσο γρήγορα. Ωστόσο, αυτό μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα, γιατί τα ούρα είναι πιο πυκνά και δρουν πιο ερεθιστικά στην ουροδόχο κύστη. Η κανονική ποσότητα υγρών είναι περίπου 6 με 8 ποτήρια την ημέρα.
Πηγαίνετε στην τουαλέτα, μόνο όταν το χρειάζεστε. Μερικοί άνθρωποι αποκτούν τη συνήθεια να πηγαίνουν στην τουαλέτα πιο συχνά από ό,τι το χρειάζονται και έτσι η κύστη μαθαίνει να συγκρατεί λίγα ούρα.
Επανεκπαίδευση της ουροδόχου κύστης. Ο στόχος είναι, σιγά σιγά, η ουροδόχος κύστη να μπορεί να διατείνεται έτσι ώστε να μπορεί να χωράει όλο και μεγαλύτερη ποσότητα ούρων. Με τον καιρό, ο μυς της ουροδόχου κύστης θα γίνεται λιγότερο υπερδραστήριος, και θα μπορείτε να ελέγχετε περισσότερο την επιθυμία για ούρηση. Ένας εκπαιδευμένος γιατρός ή ένας φυσικοθεραπευτής θα σας εξηγήσει πώς να κάνετε την επανεκπαίδευση της κύστης. Αρχικά, πρέπει να κρατήσετε ένα ημερολόγιο ούρησης. Στο ημερολόγιο, θα σημειώνετε την ώρα της ούρησης και την ποσότητα των ούρων. Επίσης, θα καταγράφετε την ώρα λήψης υγρών και την ποσότητα. Το ημερολόγιο θα σας το χορηγήσει ο γιατρός σας και θα σας εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να το συμπληρώσετε. Είναι ένα βασικό εργαλείο, για να μπορέσει να φτιάξει ένα πρόγραμμα επανεκπαίδευσης, προσαρμοσμένο στη δική σας περίπτωση.
Ο γιατρός θα σας συστήσει να αυξήσετε τα διαστήματα μεταξύ των ουρήσεων. Συνήθως, οι ασθενείς με υπερδραστήρια κύστη ουρούν 100 με 150 ml κάθε φορά. Ο αντίστοιχος όγκος σε μία φυσιολογική ούρηση είναι περίπου 250-350 ml. Τις πρώτες ημέρες, η προσπάθεια να αναστείλετε την ούρηση μπορεί να σας φανεί βασανιστική, αλλά γίνεται ευκολότερη με την πάροδο του χρόνου. Συχνοουρία υπάρχει όταν το άτομο ουρεί πάνω από οκτώ φορές την ημέρα. Ο στόχος είναι να περιορίσετε τις ουρήσεις σε 5-6 φορές κάθε 24 ώρες (περίπου κάθε 3-4 ώρες). Η επανεκπαίδευση της κύστης είναι μια δύσκολη διαδικασία και χρειάζεται χρόνο και επιμονή.
Ασκήσεις του πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel). Έχει βρεθεί πως, όταν σφίγγουμε/συσπούμε τους μυς του πυελικού εδάφους, μπορούμε να αναστείλουμε προσωρινά τη σύσπαση της κύστης και να αναβάλουμε την ούρηση. Σε αυτήν την παρατήρηση, βασίζεται το πρόγραμμα ασκήσεων του πυελικού εδάφους, στο οποίο θα σας εκπαιδεύσει ένας εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής. Με τον τρόπο αυτόν, θα μπορέσετε να ελέγξετε την ακράτειά σας.
Φάρμακα. Εάν οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η επανεκπαίδευση της κύστης δεν βοηθήσουν, ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει φάρμακα, ώστε να βελτιωθούν τα συμπτώματά σας. Τα φάρμακα αυτά ονομάζονται αντιχολινεργικά και στόχο έχουν να χαλαρώσουν την ουροδόχο κύστη, ώστε να δέχεται μεγαλύτερη ποσότητα ούρων. Τα συμπτώματα μπορεί να βελτιωθούν σε κάποιους ασθενείς αλλά όχι σε όλους. Αν δε σας βοηθήσει ένα φάρμακο ή παρουσιάσετε παρενέργειες, μπορεί ο γιατρός σας να σας προτείνει άλλο φάρμακο, της ίδιας κατηγορίας, το οποίο μπορεί να αποδειχτεί πιο κατάλληλο για την περίπτωσή σας. Ο χρόνος θεραπείας εξατομικεύεται, αλλά συνήθως διαρκεί 3 με 6 μήνες.
Εφόσον βελτιωθείτε με τα φάρμακα, μετά τη διακοπή της θεραπείας θα εμφανιστούν και πάλι τα συμπτώματα. Καλό είναι η λήψη του φαρμάκου να συνδυαστεί με ένα πρόγραμμα επανεκπαίδευσης της κύστης, το οποίο μειώνει την πιθανότητα να επανεμφανιστούν τα συμπτώματα, αφού το διακόψετε. Τα φάρμακα αυτά έχουν κάποιες παρενέργειες και οι πιο συχνές είναι η ξηροστομία και η δυσκοιλιότητα.
Χειρουργική θεραπεία. Αν οι παραπάνω θεραπείες δεν αποδώσουν, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει κάποια χειρουργική επέμβαση. Οι επεμβάσεις αυτές δεν είναι απλές και ευτυχώς χρειάζονται σε μικρό ποσοστό ασθενών με πολύ έντονα συμπτώματα. Οι επεμβάσεις που μπορεί να γίνουν είναι:
- Τοποθέτηση νευροδιεργέτη. Μία ειδική συσκευή εμφυτεύεται στη σπονδυλική στήλη, στο σημείο όπου ξεκινούν κάποια από τα νεύρα της ουροδόχου κύστης. Η συσκευή στέλνει ηλεκτρικά σήματα στην κύστη, τα οποία την χαλαρώνουν.
- Αυξητική κυστεοπλαστική. Όταν η κύστη έχει πολύ μικρή χωρητικότητα, κόβεται ένα κομμάτι έντερο, το οποίο ράβεται πάνω της σαν μπάλωμα. Με τον τρόπο αυτόν, αυξάνεται το μέγεθος της κύστης και η ποσότητα ούρων που μπορεί να αποθηκεύσει. Κάποιοι από τους ασθενείς που θα υποβληθούν σε αυτήν την επέμβαση ίσως χρειαστεί να βάζουν καθετήρες μιας χρήσης, για να την αδειάζουν (διαλείποντες καθετηριασμούς).
- Εκτροπή ούρων. Με τον τρόπο αυτόν, τα ούρα μέσω των ουρητήρων βγαίνουν σε σακουλάκι στην κοιλιά και παρακάμπτεται εντελώς η ουροδόχος κύστη.
Θεραπεία με Botox
Αυτή είναι μια εναλλακτική θεραπεία που ακολουθείται αντί για τη χειρουργική επέμβαση. Η θεραπεία περιλαμβάνει την ένεση μιας νευροτοξίνης, της αλλαντικής τοξίνης Α, σε διάφορα σημεία της κύστης σας, με μία ειδική βελόνα, που εισάγεται μέσω της ουρήθρας. Με τον τρόπο αυτόν, σταματάνε οι ανεξέλεγκτες συσπάσεις του εξωστήρα μυός της κύστης. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας διαρκεί περίπου 6 με 9 μήνες, και μετά μπορεί να επαναληφθεί. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις, η θεραπεία αυτή ενέχει τον κίνδυνο η κύστη να μην μπορεί να αδειάζει φυσιολογικά, και η/ο ασθενής να χρειάζεται να το κάνει με καθετήρες μιας χρήσης (διαλείποντες καθετηριασμοί). Δεν υπάρχει ακόμη επίσημη έγκριση για τη θεραπεία αυτήν, παρά μόνο σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας και κακώσεις του νωτιαίου μυελού.
