To κείμενο βασίστηκε σε άρθρο της Samantha Putterman, KFF Health News.
Η επερχόμενη κυβέρνηση του εκλεγμένου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να αφαιρέσει το φθόριο από το πόσιμο νερό, σύμφωνα με τον Robert F. Kennedy Jr o οποίος διορίστηκε την περασμένη εβδομάδα από τον Τραμπ για να ηγηθεί του Υπουργείου Υγείας. O Kennedy χαρακτήρισε το φθόριο «βιομηχανικό απόβλητο» και το συνέδεσε με καρκίνο και άλλες ασθένειες και διαταραχές ενώ έκανε εκστρατεία υπέρ του Τραμπ. «Στις 20 Ιανουαρίου, ο Λευκός Οίκος Τραμπ θα συμβουλεύσει όλα τα συστήματα ύδρευσης των ΗΠΑ να αφαιρέσουν το φθόριο από το δημόσιο νερό. Το φθόριο είναι ένα βιομηχανικό απόβλητο που σχετίζεται με αρθρίτιδα, κατάγματα οστών, καρκίνο των οστών, απώλεια IQ, νευροαναπτυξιακές διαταραχές και νόσο του θυρεοειδούς», έγραψε ο Κένεντι.
Η μακροχρόνια έρευνα έχει βρει ότι η προσθήκη φθορίου στο πόσιμο νερό των ΗΠΑ είναι ένας τρόπος για την ενίσχυση της στοματικής υγείας των παιδιών. Από το 2015, το συνιστώμενο επίπεδο στις ΗΠΑ είναι 0,7 mg ανά λίτρο. Οργανισμοί δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικανικής Οδοντιατρικής Εταιρείας, της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής και των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, υποστηρίζουν την πρακτική.
Πρόσφατες μελέτες, ωστόσο, έχουν δείξει πιθανές σχέσεις μεταξύ του φθορίου και των προβλημάτων των οστών και του IQ των παιδιών, ιδιαίτερα όταν το φθόριο είναι πάνω από τα συνιστώμενα επίπεδα των ΗΠΑ.
«Υπάρχουν ενδείξεις ότι η έκθεση στο φθόριο έχει συσχετιστεί με τις ασθένειες και διαταραχές που απαριθμούσε ο Robert F. Kennedy, αλλά με επιφυλάξεις», είπε η Ashley Malin, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου της Φλόριντα και έχει μελετήσει τις επιδράσεις του φθορίου σε έγκυες γυναίκες.
Όπως έδειξε μια μελέτη της Malin που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Jama Network Open, τα παιδιά που γεννήθηκαν από γυναίκες με υψηλότερα επίπεδα φθορίου στα ούρα τους υπέφεραν περισσότερο από πονοκεφάλους και στομαχόπονο σε σύγκριση με τα υπόλοιπα παιδιά. Δεν είναι σαφές τι προκάλεσε το γεγονός ότι ορισμένες γυναίκες στη μελέτη είχαν υψηλότερα επίπεδα φθορίου από άλλες. Η κατανάλωση νερού βρύσης έναντι φιλτραρισμένου, η κατανάλωση ορισμένων τροφίμων και η χρήση ορισμένων οδοντιατρικών προϊόντων είναι πιθανές αιτίες αυξημένης έκθεσης σε φθόριο.
«Δεν υπάρχει κανένα γνωστό όφελος από την κατανάλωση φθορίου για το αναπτυσσόμενο έμβρυο, αλλά γνωρίζουμε ότι ενδεχομένως υπάρχει κίνδυνος για τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλό του» δήλωσε η Malin. Σύμφωνα με την Malin, «Διαπιστώσαμε ότι κάθε αύξηση των επιπέδων φθορίου στα ούρα των εγκύων γυναικών κατά 0,68 ml ανά λίτρο σχετιζόταν με σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες τα παιδιά να βαθμολογούνται στο κλινικό ή οριακά κλινικό εύρος για νευροσυμπεριφορικά προβλήματα στην ηλικία των 3 ετών, με βάση τις αναφορές της μητέρας τους». Για υψηλή έκθεση στην εγκυμοσύνη, οι μελέτες έδειξαν συμπτώματα που σχετίζονται και με άλλα νευροσυμπεριφορικά ζητήματα, όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας.
Oρισμένες από τις άλλες ασθένειες που απαρίθμησε ο Kennedy, όπως η συσχέτιση με τον καρκίνο των οστών, έχουν λιγότερα ισχυρά στοιχεία και χρειάζονται περισσότερη μελέτη. «Εκτός από τις επιπτώσεις του φθορίου στη νευροανάπτυξη, νομίζω ότι υπάρχουν περισσότερα που δεν γνωρίζουμε για τις επιπτώσεις στην υγεία της έκθεσης σε φθόριο σε χαμηλά επίπεδα από αυτά που γνωρίζουμε, ιδιαίτερα για τα αποτελέσματα της υγείας των ενηλίκων», είπε η Malin.
Σημασία έχει η δόση
Ο David Bellinger, καθηγητής νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ και καθηγητής στο Τμήμα Περιβαλλοντικής Υγείας της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, είπε ότι ο υπολογισμός κινδύνου-οφέλους του προστιθέμενου φθορίου διαφέρει ανάλογα με το εάν τα τυπικά επίπεδα έκθεσης σε φθόριο προκαλούν προβλήματα υγείας ή εάν τα προβλήματα εμφανίζονται μόνο όταν συνιστώνται επίπεδα τα υπερβαίνουν. «Στην τοξικολογία, “η δόση κάνει το δηλητήριο” είναι μια μακροχρόνια αρχή», είπε. «Έτσι, μια γενική δήλωση ότι το φθόριο σχετίζεται με ασθένειες X, Y και Z δεν είναι πολύ χρήσιμη εκτός και αν προσδιορίζεται η δόση που μπορεί να ευθύνεται».
Το φθόριο είναι ένα μέταλλο που απαντάται φυσικά στο έδαφος, το νερό και ορισμένα τρόφιμα που βοηθά στην πρόληψη της τερηδόνας και της τερηδόνας. Ενισχύει το σμάλτο των δοντιών που μπορεί να φθείρει το οξύ από τα βακτήρια, την πλάκα και τη ζάχαρη. Η φθορίωση του νερού υπάρχει στις ΗΠΑ από το 1945. Η ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας συνέστησε για πρώτη φορά τη φθορίωση του νερού της βρύσης το 1962, αλλά η απόφαση εξακολουθεί να ανήκει στις πολιτείες και τους δήμους. Περίπου το 72% του πληθυσμού των ΗΠΑ, ή περίπου 209 εκατομμύρια άνθρωποι, είχαν πρόσβαση σε φθοριούχο νερό το 2022, ανέφερε το CDC. Το φθόριο έχει επίσης προστεθεί σε προϊόντα στοματικής φροντίδας όπως η οδοντόκρεμα και το στοματικό διάλυμα.
Το 2015, οι αξιωματούχοι υγείας των ΗΠΑ μείωσαν τη συνιστώμενη ποσότητα φθορίου στο πόσιμο νερό στα 0,7 ml ανά λίτρο, λέγοντας ότι ένα υψηλότερο επίπεδο ήταν λιγότερο απαραίτητο λόγω άλλων πηγών φθορίου και ότι η μειωμένη ποσότητα θα ήταν μέχρι να βοηθήσει στην προστασία των δοντιών χωρίς να τα κηλιδώσει. Οι παιδοδοντίατροι σημειώνουν ότι η εφαρμογή φθορίου με οδοντόκρεμα και καλά ξεβγάλματα είναι ευεργετική. Μικρές ποσότητες που κυκλοφορούν στο σώμα μέσω της κατανάλωσης νερού και βοηθούν τα μικρότερα παιδιά που έχουν ακόμη τα νεογιλά δόντια τους, επειδή μπορεί να ωφελήσει τα αναπτυσσόμενα μόνιμα δόντια. Η Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση λέει ότι μελέτες έχουν δείξει ότι το φθόριο στα κοινοτικά συστήματα νερού αποτρέπει τουλάχιστον το 25% της τερηδόνας σε παιδιά και ενήλικες και ότι «για πάνω από 75 χρόνια, τα καλύτερα επιστημονικά στοιχεία έχουν δείξει σταθερά ότι η φθορίωση είναι ασφαλής και αποτελεσματική». Αναφέρει στον ιστότοπό του: «Είναι παρόμοιο με τον εμπλουτισμό άλλων τροφίμων και ποτών -για παράδειγμα, τον εμπλουτισμό του αλατιού με ιώδιο, του γάλακτος με βιταμίνη D, του χυμού πορτοκαλιού με ασβέστιο και του ψωμιού με φολικό οξύ». Αλλά είναι επίσης γνωστό ότι το φθόριο μπορεί να δημιουργήσει καφέ κηλίδες στα δόντια, κάτι που ονομάζεται φθορίωση των δοντιών.
Σύμφωνα με το CDC, εμπειρογνώμονες υγείας και επιστήμονες από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες μέχρι στιγμής «δεν έχουν βρει πειστικά επιστημονικά στοιχεία που να συνδέουν τη φθορίωση του νερού της κοινότητας με οποιαδήποτε πιθανή αρνητική επίδραση στην υγεία ή συστηματική διαταραχή, όπως αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο, σύνδρομο Down, καρδιακές παθήσεις , οστεοπόρωση και κάταγμα οστών, διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος, χαμηλή νοημοσύνη, νεφρικές διαταραχές, νόσος Αλτσχάιμερ ή αλλεργικές αντιδράσεις».
Ο οργανισμός λέει ότι οι κίνδυνοι φθορίωσης του νερού περιορίζονται στη φθορίωση των δοντιών, η οποία μπορεί να αλλάξει το σμάλτο των δοντιών και να προκαλέσει λευκές κηλίδες, γραμμές ή καφέ λεκέδες στα δόντια όταν καταναλώνεται πολύ φθόριο. Δείχνουν οι μελέτες ότι το φθόριο ενέχει άλλους κινδύνους; Ορισμένες μελέτες έχουν βρει ότι η υπερβολική έκθεση σε φθόριο, συχνά σε υψηλότερα επίπεδα από το συνιστώμενο όριο των ΗΠΑ, μπορεί να βλάψει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο των βρεφών και των μικρών παιδιών και ότι τα υψηλότερα επίπεδα έκθεσης σε φθόριο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συσχετίστηκαν με μειώσεις του IQ των παιδιών.
Η μελέτη της Malin έδειξε ότι η έκθεση σε φθόριο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο παιδικών νευροσυμπεριφορικών προβλημάτων. Η προγεννητική έκθεση σε φθόριο συνδέεται πιο έντονα με την απώλεια IQ των παιδιών και ότι ο χρόνος κατανάλωσης φθορίου μπορεί να χρειαστεί να ληφθεί υπόψη όταν γίνονται συστάσεις.
Μια ανασκόπηση δεκάδων μελετών που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο από το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα υψηλότερα επίπεδα έκθεσης σε φθόριο συνδέονται με χαμηλότερο IQ στα παιδιά. Αλλά η έκθεση βασίστηκε κυρίως σε μελέτες σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Κίνα, η Ινδία, το Ιράν, το Μεξικό και το Πακιστάν και αφορούσε επίπεδα φθορίου σε ή πάνω από 1,5 ml ανά λίτρο, διπλάσια από το συνιστώμενο όριο των ΗΠΑ. Oι ερευνητές είπαν ότι δεν βρήκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η έκθεση στο φθόριο επηρέαζε αρνητικά τη γνωστική λειτουργία των ενηλίκων.
Σκελετική φθορίωση
Ο Bellinger, του Χάρβαρντ, είπε ότι υπάρχουν πλέον πολλαπλές οδοί έκθεσης στο φθόριο εκτός από το φθοριούχο νερό (οδοντόκρεμα και άλλα οδοντιατρικά προϊόντα, κ.λπ.) και αυτό καθιστά πραγματικά δύσκολο να αποδοθεί μια συγκεκριμένη αρνητική επίδραση στο φθόριο που προστίθεται στο νερό. «Είναι η σωρευτική έκθεση από όλες τις πηγές που συμβάλλει σε τυχόν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία».
Εκτός από την οδοντική φθόριο, οι ειδικοί λένε ότι η έκθεση σε φθόριο για πολλά χρόνια πάνω από τη συνιστώμενη ποσότητα των ΗΠΑ μπορεί να προκαλέσει σκελετική φθορίωση, μια σπάνια πάθηση που προκαλεί ασθενέστερα οστά, δυσκαμψία και πόνο στις αρθρώσεις. Επί του παρόντος, για την πρόληψη της σκελετικής φθορίωσης, το EPA απαιτεί το σύστημα νερού να μην έχει πάνω από 4 mg φθορίου ανά λίτρο νερού.
Η Malin είπε ότι αυτή και η ερευνητική της ομάδα εξετάζουν μια πιθανή σχέση μεταξύ του φθορίου και των καταγμάτων των οστών. Είπε ότι αν και αρκετές μελέτες έχουν βρει ότι η υψηλή έκθεση σε φθόριο σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων των οστών και ορισμένες έχουν συνδέσει το φθόριο με τη νόσο του θυρεοειδούς, δεν έχουν γίνει αυστηρές μελέτες στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του WHO 350 εκατομμύρια άνθρωποι πίνουν φθοριωμένο νερό ενώ 40 εκατομμύρια ζουν σε περιοχές με φυσικά φθοριωμένο νερό. Στην Ελλάδα ορισμένες περιοχές περιέχουν φυσικά φθοριωμένο πόσιμο νερό σε διαφορετικές αναλογίες. Περίπου 270.144 κάτοικοι που αντιστοιχούν σε 270 οικισμούς υδροδοτούνται με νερά συγκέντρωσης πάνω από 0,5 mg φθορίου ανά λίτρο.
