Της Sathana Dushyanthen, The Conversation.
Το στρες είναι αναπόφευκτο μέρος της ζωής. Με σύντομες εκρήξεις, η απόκρισή μας στο στρες έχει εξελιχθεί ως μηχανισμός επιβίωσης που μας βοηθά να είμαστε πιο προσεκτικοί σε καταστάσεις μάχης ή φυγής. Αλλά όταν το στρες είναι χρόνιο, αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και μας κάνει πιο ευάλωτους σε ασθένειες όπως το κοινό κρυολόγημα, η γρίπη και η COVID.
Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αρχίζει να καταρρέει, ένας ιός που κανονικά θα ήταν υπό έλεγχο αρχίζει να πολλαπλασιάζεται. Μόλις αρχίσετε να αισθάνεστε άρρωστοι, η απόκριση στο στρες αυξάνεται, καθιστώντας πιο δύσκολο για το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμήσει την ασθένεια. Μπορεί να είστε άρρωστοι πιο συχνά και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, χωρίς αρκετά ανοσοκύτταρα προετοιμασμένα και έτοιμα να πολεμήσουν.
Στη δεκαετία του 1990, ο Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας Sheldon Cohen και οι συνεργάτες του διεξήγαγαν μια σειρά από μελέτες όπου υγιείς άνθρωποι εκτέθηκαν σε λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, μέσω σταγονιδίων ιού που τοποθετήθηκαν απευθείας στη μύτη τους. Οι συμμετέχοντες στη συνέχεια τέθηκαν σε καραντίνα σε ένα ξενοδοχείο και παρακολουθήθηκαν στενά για να προσδιοριστεί ποιος αρρώστησε. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που προέβλεπαν ποιος αρρώστησε ήταν το παρατεταμένο ψυχολογικό στρες.
Η κορτιζόλη καταστέλλει την ανοσία
Το «βραχυπρόθεσμο στρες» είναι το άγχος που διαρκεί από λεπτά έως ώρες, ενώ το «χρόνιο στρες» επιμένει για αρκετές ώρες την ημέρα για εβδομάδες ή μήνες. Όταν αντιμετωπίζει μια αντιληπτή απειλή, ψυχολογική ή σωματική, ο υποθάλαμος του εγκεφάλου ενεργοποιεί ένα σύστημα συναγερμού. Αυτό σηματοδοτεί την απελευθέρωση ενός κύματος ορμονών, συμπεριλαμβανομένης της αδρεναλίνης και της κορτιζόλης.
Σε μια τυπική απόκριση στρες, τα επίπεδα της κορτιζόλης αυξάνονται γρήγορα και στη συνέχεια πέφτουν γρήγορα μόλις υποχωρήσει το στρες. Βραχυπρόθεσμα, η κορτιζόλη καταστέλλει τη φλεγμονή -μειώνει τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού- για να εξασφαλίσει ότι το σώμα έχει αρκετή διαθέσιμη ενέργεια για να ανταποκριθεί σε μια άμεση απειλή. Αλλά μακροπρόθεσμα, το χρόνιο στρες μπορεί να είναι επιβλαβές.
Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ από το 2022 έδειξε ότι οι άνθρωποι που υποφέρουν από ψυχολογική δυσφορία ενόψει της μόλυνσης από COVID είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να βιώσουν μακροχρόνια COVID. Ταξινόμησαν αυτή την αγωνία ως κατάθλιψη, πιθανό άγχος, αντιληπτό άγχος, ανησυχία για τον COVID και μοναξιά. Όσοι υπέφεραν από άγχος είχαν σχεδόν 50% μεγαλύτερο κίνδυνο για μακροχρόνια COVID σε σύγκριση με άλλους συμμετέχοντες. Η κορτιζόλη έχει αποδειχθεί ότι είναι υψηλή στις πιο σοβαρές περιπτώσεις COVID.
Το άγχος προκαλεί φλεγμονή
Η φλεγμονή είναι μια βραχυπρόθεσμη αντίδραση σε τραυματισμό ή μόλυνση. Είναι υπεύθυνη για τη διακίνηση των ανοσοκυττάρων στο σώμα σας, έτσι ώστε τα σωστά κύτταρα να υπάρχουν στις σωστές θέσεις, τις σωστές στιγμές και στα σωστά επίπεδα. Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος αποθηκεύουν επίσης μια μνήμη της απειλής για να ανταποκριθούν ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά την επόμενη φορά.
Αρχικά, τα κυκλοφορούντα ανοσοκύτταρα ανιχνεύουν και συρρέουν στο σημείο της μόλυνσης. Οι αγγελιοφόροι πρωτεΐνες, γνωστές ως προφλεγμονώδεις κυτοκίνες, απελευθερώνονται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, για να σηματοδοτήσουν τον κίνδυνο και να στρατολογήσουν βοήθεια. Κατά τη διάρκεια αυτής της απόκρισης στη μόλυνση, εάν το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει πάρα πολλές από αυτές τις φλεγμονώδεις χημικές ουσίες, μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως ρινική συμφόρηση και καταρροή.
Τι γίνεται με το χρόνιο στρες; Το χρόνιο στρες προκαλεί επίμονα υψηλή έκκριση κορτιζόλης, η οποία παραμένει υψηλή ακόμη και σε απουσία ενός άμεσου στρεσογόνου παράγοντα. Το ανοσοποιητικό σύστημα απευαισθητοποιείται και δεν ανταποκρίνεται σε αυτή την καταστολή της κορτιζόλης, αυξάνοντας τη χαμηλής ποιότητας «σιωπηλή» φλεγμονή και την παραγωγή προφλεγμονωδών κυτοκινών (τις αγγελιοφόρες πρωτεΐνες). Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος εξαντλούνται και αρχίζουν να δυσλειτουργούν. Το σώμα χάνει την ικανότητα να μειώνει τη φλεγμονώδη απόκριση. Με την πάροδο του χρόνου, το ανοσοποιητικό σύστημα αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεται επαναπρογραμματίζοντας σε μια «λειτουργία χαμηλής επιτήρησης». Χάνει τις πρώιμες ευκαιρίες για να καταστρέψει τις απειλές και η διαδικασία ανάκαμψης μπορεί να διαρκέσει περισσότερο.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το στρες;
Μπορούμε να ενισχύσουμε το ανοσοποιητικό και τις φυσικές μας άμυνες διαχειριζόμενοι τα επίπεδα του άγχους μας. Αντί να αφήσετε το άγχος να συσσωρευτεί, προσπαθήστε να το αντιμετωπίσετε νωρίς και συχνά με τους εξής τρόπος:
1) Κοιμηθείτε αρκετά. Ο επαρκής ύπνος μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης και τη φλεγμονή. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το ανοσοποιητικό σύστημα απελευθερώνει κυτοκίνες, οι οποίες βοηθούν στην καταπολέμηση λοιμώξεων και φλεγμονών.
2) Τακτική άσκηση. Η άσκηση βοηθά το λεμφικό σύστημα (το οποίο εξισορροπεί τα σωματικά υγρά ως μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος) να κυκλοφορεί και επιτρέπει στα κύτταρα του ανοσοποιητικού να παρακολουθούν για απειλές, ενώ η εφίδρωση ξεπλένει τις τοξίνες. Η σωματική δραστηριότητα μειώνει επίσης τα επίπεδα της ορμόνης του στρες μέσω της απελευθέρωσης θετικών εγκεφαλικών σημάτων.
3) Υγιεινή διατροφή. Η διασφάλιση ότι η διατροφή σας περιέχει αρκετά θρεπτικά συστατικά -όπως βιταμίνες Β και το πλήρες εύρος των μετάλλων όπως το μαγνήσιο, ο σίδηρος και ο ψευδάργυρος- σε περιόδους στρες έχει θετικό αντίκτυπο στα συνολικά επίπεδα στρες. Η ενυδάτωση βοηθά το σώμα να αποβάλλει τις τοξίνες.
4) Κοινωνικοποίηση και άσκηση διαλογισμού ή ενσυνειδητότητας. Αυτές οι δραστηριότητες αυξάνουν τις ενδορφίνες και τη σεροτονίνη, που βελτιώνουν τη διάθεση και έχουν αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα. Οι αναπνευστικές ασκήσεις και ο διαλογισμός διεγείρουν το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο ηρεμεί τις αντιδράσεις μας στο στρες, ώστε να μπορούμε να «επαναφέρουμε» και να μειώσουμε τα επίπεδα της κορτιζόλης.
