Του Elliot Berkman, The Conversation.
Μερικές γιορτές τελειώνουν με τη ρητορική ερώτηση, «Γιατί έφαγα τόσο πολύ;». Όλοι έχουμε εμπειρίες υπερκατανάλωσης τροφής. Είναι μια αποτυχία αυτοελέγχου ή άλλοι παράγοντες όπως οι πεποιθήσεις και η νοοτροπία μπορεί να έχουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία;
Πολλοί άνθρωποι έχουν την άποψη ότι ο αυτοέλεγχος είναι κάτι που παραμένει σταθερό σε όλη τη ζωή ενός ατόμου, παρόμοια με το IQ ή την προσωπικότητα. Η έρευνα στην ψυχολογία έχει επίσης γενικά υποστηρίξει αυτήν την άποψη. Για παράδειγμα, ένα διάσημο πείραμα έδειξε ότι τα παιδιά που μπόρεσαν να αντισταθούν στο να φάνε ένα ζαχαρωτό για σύντομο χρονικό διάστημα και να πάρουν δύο ζαχαρωτά αργότερα τα πήγαν καλύτερα στο σχολείο και στην κοινωνική τους ζωή 10 χρόνια αργότερα σε σύγκριση με τα παιδιά που ήταν ανίκανος να αντισταθεί στον πειρασμό.
Ωστόσο, μετά από προσεκτικότερη εξέταση, η ιδέα του αυτοελέγχου ως σταθερού χαρακτηριστικού αρχίζει να καταρρέει όπως δείχνει μια μελέτη για το αλκοόλ. Το επίπεδο αυτοελέγχου ενός ατόμου τείνει να αυξάνεται και να μειώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Έτσι, ο αυτοέλεγχος μοιάζει λιγότερο με μια διανοητική ικανότητα όπως η νοημοσύνη και περισσότερο με έναν κυμαινόμενο πόρο όπως η σωματική ενέργεια. Στην πραγματικότητα, ακόμη και οι ερευνητές που διεξήγαγαν τα κλασικά πειράματα με τα ζαχαρωτά ερμήνευσαν τα ευρήματά τους με βάση τις μαθημένες στρατηγικές και όχι τις έμφυτες ικανότητες. Αυτό υποδηλώνει ότι ο λόγος που τα παιδιά που αντιστάθηκαν στο ζαχαρωτό τα πήγαν καλύτερα αργότερα στη ζωή τους είναι επειδή είχαν διδαχτεί πότε και πώς να χρησιμοποιούν αποτελεσματικές τεχνικές αυτοελέγχου.
Γιατί κάποιες φορές αποτυγχάνουμε στον αυτοέλεγχο αλλά όχι σε άλλες;
Υπό το πρίσμα της κυμαινόμενης φύσης του αυτοελέγχου, το ζήτημα της αποτυχίας δεν αφορά το ποιος είναι καλός ή κακός στον αυτοέλεγχο. Πρόκειται μάλλον για το πότε ή υπό ποιες συνθήκες ο αυτοέλεγχος είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανό να είναι επιτυχής. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι παράγοντες όπως η αρνητική διάθεση, η κούραση και το αλκοόλ παίζουν μεγάλο ρόλο στην αποτυχία αυτοελέγχου. Τα τρία ποτήρια κρασί που ήπιατε κατά τη διάρκεια του χριστουγεννιάτικου δείπνου σας μπορεί να συνέβαλαν στο μειωμένο έλεγχο.
Μια δεύτερη προσπάθεια αυτοελέγχου μετά από μια αρχική είναι πιο πιθανό να αποτύχει από μια που έρχεται μετά από μια σχετικά ξεκούραστη περίοδο όπου δεν ασκήθηκε προηγουμένως αυτοέλεγχος. Αυτό ισχύει ακόμα κι αν ο αυτοέλεγχος κατευθύνεται σε διαφορετικές συμπεριφορές. Η φθίνουσα επίδραση μιας προσπάθειας αυτοελέγχου σε άλλους είναι τόσο συνηθισμένη που της δόθηκε το δικό της όνομα, «εξάντληση του εγώ» (ego depletion) και έχει βρεθεί τώρα σε δεκάδες μελέτες. Ο αυτοέλεγχος εξασθενεί και εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου καθώς εκτίθεστε σε διατροφικούς πειρασμούς.
Μπορείς να ενισχύσεις τον αυτοέλεγχό σου;
Τον τελευταίο καιρό οι καθηγητές ψυχολογίας έχουν αρχίσει να αναζητούν τι βελτιώνει τον αυτοέλεγχο σε σχέση με την υπερκατανάλωση τροφής και άλλες κακές συνήθειες. Ακριβώς όπως η αρνητική διάθεση μπορεί να μειώσει τον αυτοέλεγχο, η θετική διάθεση μπορεί να τον ενισχύσει. Η προσευχή, ο διαλογισμός και η αυτοεπιβεβαίωση την ενισχύουν.
Όπως συμβαίνει με τόσες πολλές ψυχολογικές έννοιες, ο αυτοέλεγχος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις πεποιθήσεις μας για τον εαυτό μας. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που πίστευαν ότι είχαν άφθονη ενέργεια -παρόλο που μόλις είχαν ολοκληρώσει μια δύσκολη εργασία αυτοελέγχου που είχε προκαλέσει «εξάντληση του εγώ» σε άλλους- τα κατάφεραν μια χαρά στις επόμενες εργασίες αυτοελέγχου.
Ομοίως, οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι ο αυτοέλεγχος είναι απεριόριστος παρά εξαντλητικός δεν συμμορφώνονται με το μοτίβο εξάντλησης του εγώ. Η επίπτωση της υπερκατανάλωσης τροφής είναι ότι ο αυτοέλεγχος γύρω από το φαγητό μπορεί να είναι μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Το «πραγματικό» επίπεδο αυτοελέγχου σας είναι πολύ λιγότερο σημαντικό για τον καθορισμό της επιτυχίας σας από το πόσο αυτοέλεγχο πιστεύετε ότι έχετε.
Μια αναθεωρημένη κατανόηση του αυτοελέγχου
Η ενημερωμένη μου άποψη σε αυτό το σημείο είναι ότι ο αυτοέλεγχος είναι πράγματι ένας πόρος, αλλά ανανεώσιμος. Γνωρίζουμε εδώ και πολύ καιρό ότι οι στόχοι που παρακινούνται από μέσα μας, για λόγους που είναι προσωπικά σημαντικοί για εμάς, είναι πιο πιθανό να επιτύχουν από εκείνους που παρακινούνται από έξω.
Αυτός ο γενικός κανόνας φαίνεται να ισχύει για τον αυτοέλεγχο ειδικά στην περίπτωση επιθυμιών για ανθυγιεινό φαγητό και άλλες τέρψεις. Οι πειρασμοί που θέλουμε να ξεπεράσουμε είναι πράγματι πιο εύκολο να ξεπεραστούν από εκείνους που πιστεύουμε ότι πρέπει να ξεπεράσουμε. Η επιτυχία στον αυτοέλεγχο σχετίζεται περισσότερο με την επιθυμία παρά με την ικανότητά μας.
