Για να επιτύχετε τους στόχους φυσικής κατάστασης της Πρωτοχρονιάς, ίσως χρειάζεται λίγη αντίστροφη ψυχολογία. Το να λες στους ανθρώπους ότι η απώλεια βάρους είναι εξαιρετικά προκλητική -αντί να λες “Μπορείς να το κάνεις”- τους παρακίνησε να χάσουν περισσότερο βάρος, σύμφωνα με μια μελέτη ψυχολόγων στο Πανεπιστήμιο Drexel.
Ωστόσο, η στρατηγική δεν ανάγκασε τους συμμετέχοντες να επιτύχουν τον στόχο για τον οποίο σχεδιάστηκε αρχικά: να τροποποιήσουν ή να αντικαταστήσουν πολλά από τα ανθυγιεινά τρόφιμα στα σπίτια τους.
Τα ευρήματα της μελέτης, που δημοσιεύθηκαν αυτή την εβδομάδα στο American Journal of Clinical Nutrition, έχουν αντικρουόμενες επιπτώσεις, λέει ο Michael Lowe, καθηγητής στο Κολέγιο Τεχνών και Επιστημών του Drexel.
«Από τη μια πλευρά, το να δώσουμε στους υπέρβαρους ανθρώπους μια ρεαλιστική αίσθηση του διλήμματος στο οποίο βρίσκονται και των ισχυρών δυνάμεων που αντιμετωπίζουν -συμπεριλαμβανομένης της γενετικής προδιάθεσης για παχυσαρκία και της αυξημένης ευαισθησίας σε πολλές διατροφικές ενδείξεις στο περιβάλλον- μπορεί στην πραγματικότητα να προωθήσει τον γνωστικό περιορισμό σχετικά με το φαγητό τους βραχυπρόθεσμα», είπε ο Lowe. «Αλλά, από την άλλη πλευρά, αυτό το μήνυμα δεν παρακίνησε τους συμμετέχοντες να κάνουν πολλές αλλαγές στα τρόφιμα με τα οποία περιβάλλουν τον εαυτό τους».
Ο Lowe και μια ομάδα ερευνητών αρχικά ξεκίνησαν να προσδιορίσουν την αποτελεσματικότητα τριών παρεμβάσεων απώλειας βάρους: θεραπεία συμπεριφοράς, θεραπεία συμπεριφοράς συν υποκατάστατα γευμάτων ή μια κατάσταση που επικεντρώνεται στο να κάνουν τους ανθρώπους να αλλάζουν τρόφιμα στο οικιακό περιβάλλον διατροφής τους. Ενέγραψαν 262 υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα και τους ανέθεσαν σε μία από τις τρεις μεθόδους, ενώ παρακολούθησαν το βάρος τους σε μια περίοδο τριών ετών.
Η θεραπεία συμπεριφοράς -το τρέχον “χρυσό πρότυπο” στη θεραπεία απώλειας βάρους- περιλαμβάνει ομαδική υποστήριξη, τακτικές ζυγίσεις, άσκηση, σαφή καθορισμό στόχων και παρακολούθηση της πρόσληψης τροφής, ενώ η θεραπεία αντικατάστασης γευμάτων αντικαθιστά το πρωινό και το μεσημεριανό με ελεγχόμενες θερμίδες σέικ ή μπάρες διατροφής.
Η θεραπεία συμπεριφοράς στοχεύει στην ενίσχυση της εσωτερικής αίσθησης αυτορρύθμισης κάποιου σχετικά με την πρόσληψη τροφής και την άσκηση. Ωστόσο, η έρευνα έχει δείξει ότι οι αυξήσεις στον αυτοέλεγχο δεν είναι βιώσιμες και το χαμένο βάρος σχεδόν πάντα ανακτάται. Το ισχυρό δέλεαρ των τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι έχει τεκμηριωθεί καλά και οι υπάρχουσες θεραπείες δεν κάνουν αρκετά για να διασφαλίσουν ότι τα τρόφιμα που διατηρούνται στο σπίτι αλλάζουν μόνιμα με τρόπους που κάνουν τον αυτοέλεγχο πιο εφικτό, σύμφωνα με τον Lowe. «Δεν μπορείς να δίνεις απλώς συμβουλές», είπε. «Πρέπει να συνεργαστείς με ανθρώπους για να εξαλείψεις και να αντικαταστήσεις πολύ συγκεκριμένα τρόφιμα και να τους μάθεις να προετοιμάζουν το φαγητό με διαφορετικό τρόπο».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ερευνητική του ομάδα υπέθεσε ότι η τροποποίηση του περιβάλλοντος φαγητού στο σπίτι (ή HFE: home food environment) θα ήταν η πιο αποτελεσματική στρατηγική για την απώλεια και τη διατήρηση της απώλειας βάρους. Στους συμμετέχοντες σε αυτήν την ομάδα δόθηκαν εργασίες για το σπίτι για να εντοπίσουν και να κάνουν πολλές αλλαγές σε συγκεκριμένα τρόφιμα.
«Το να ζητάς από τους ανθρώπους να πάρουν υγιεινές αποφάσεις, όταν υπάρχουν χιλιάδες διαθέσιμες επιλογές τροφίμων, είναι συναισθηματικά προκλητικό και επίσης περίπλοκο», είπε ο Lowe. «Η θεραπεία με η τροποποίηση του περιβάλλοντος φαγητού στο σπίτι αφορά πραγματικά τη μηχανική προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι θα γίνουν αυτές οι αλλαγές, έτσι ώστε να μειωθεί το επίπεδο του χρόνιου πειρασμού που δημιουργείται από τα τρόφιμα στα σπίτια τους».
Το πιο σημαντικό, η ερευνητική ομάδα υπενθύμισε επανειλημμένα στην ομάδα της τροποποίησης του περιβάλλοντος φαγητού στο σπίτι τις προκλήσεις που σχετίζονται με την απώλεια βάρους και τη συντήρηση. Κάνοντας αυτό, οι ερευνητές είχαν ως στόχο να αναγνωρίσουν την ευπάθεια των συμμετεχόντων στην υπερκατανάλωση αγαπημένων τροφών.
«Είπαμε: Είναι εντυπωσιακό και ενθαρρυντικό που κάνετε αυτό το βήμα για να βελτιώσετε το βάρος και την υγεία σας, αλλά πρέπει να σας βοηθήσουμε να κατανοήσετε τις τρομακτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζετε. Ο λόγος που το κάναμε αυτό δεν ήταν για να τους αποθαρρύνουμε, αλλά για να τους δώσουμε μια πιο ρεαλιστική αίσθηση του πόσο σημαντικό είναι για αυτούς να κάνουν μόνιμες αλλαγές στα μέρη του διατροφικού περιβάλλοντος που μπορούσαν να ελέγξουν», είπε ο Lowe.
Οι άνθρωποι που παλεύουν με το βάρος τους είναι πιθανό να θεωρήσουν τους εαυτούς τους υπεύθυνους, παρόλο που πολλές εσωτερικές (κληρονομικότητα, για παράδειγμα) και εξωτερικές δυνάμεις (εστιατόρια γρήγορου φαγητού) παίζουν ρόλο και είναι πέρα από τον έλεγχό τους, είπε ο Lowe. Οι ερευνητές πρότειναν ότι κάνοντας πολλαπλές αλλαγές στο διατροφικό τους περιβάλλον, οι συμμετέχοντες θα μείωναν την ανάγκη να ασκούν διαρκώς αυτοέλεγχο για να διατηρήσουν το βάρος που έχασαν.
Εκτός από τη μέτρηση του βάρους των συμμετεχόντων κατά τη διάρκεια έξι συνεδριών αξιολόγησης για τρία χρόνια, οι ερευνητές αξιολόγησαν επίσης καταστάσεις όπως η υπερφαγία, η ποιότητα ζωής, ο γνωστικός περιορισμός και η λαχτάρα για φαγητό χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια και στατιστική ανάλυση.
Στο τέλος της τριετούς περιόδου μελέτης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι στην ομάδα τροποποίησης του φαγητού έχασαν περισσότερο βάρος από εκείνους στην ομάδα θεραπείας συμπεριφοράς. Ωστόσο, η διαφορά στην απώλεια βάρους ήταν μέτρια και όλοι οι συμμετέχοντες έδειξαν τη γνωστή τάση για ανάκτηση βάρους. «Αποτύχαμε να τους κάνουμε να μεταφράσουν τις προειδοποιήσεις μας στο είδος των ενεργειών που προσπαθούσαμε να τους κάνουμε να κάνουν», είπε ο Lowe.
Οι προειδοποιήσεις, ωστόσο, είχαν θετική -αν και απρόβλεπτη- επίδραση. Ο γνωστικός περιορισμός, που ορίζεται από την ικανότητα ενός συμμετέχοντος να κάνει ενεργά υγιεινές επιλογές και μετράται με ανάλυση διαμεσολάβησης- έδειξε τη μεγαλύτερη και παρατεταμένη αύξηση στους συμμετέχοντες στην ομάδα τροποποίησης, σε σύγκριση με τις άλλες δύο ομάδες θεραπείας.
Αυτό υποδηλώνει ότι η ρητορική των ερευνητών σχετικά με τις δυσκολίες διατήρησης της απώλειας βάρους μπορεί πράγματι να έχει να κάνει τους συμμετέχοντες στην ομάδα τροποποίησης να «απωθήσουν» αυτό το μήνυμα και να αυξήσουν την επαγρύπνησή τους για το φαγητό τους, είπε ο Lowe. «Δηλαδή, αμφισβητώντας τη χρησιμότητα της οικοδόμησης δεξιοτήτων αυτοελέγχου, η θεραπεία με τροποποίηση φαγητού μπορεί να ενίσχυσε την ίδια την ικανότητα που προοριζόταν να υποβαθμίσει -ισχυρότερο αυτοέλεγχο όσον αφορά το φαγητό», έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης.
Αν και είναι εκπληκτικά, αυτά τα αποτελέσματα έχουν δυνητικά κλινικά χρήσιμες επιπτώσεις. Δίνοντας έμφαση στους πολλούς παράγοντες που κάνουν τη διαρκή απώλεια βάρους τόσο δύσκολη, μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να κινητοποιήσουν διανοητικά και συμπεριφορικά τους παράγοντες αυτούς, σύμφωνα με τον Lowe.
«Αντί να ενεργούν ως μαζορέτες που δίνουν εύκολη ενθάρρυνση, οι ηγέτες των ομάδων απώλειας βάρους μπορεί να εξυπηρετούν καλύτερα τους πελάτες τους παρέχοντας μια πιο νηφάλια περιγραφή των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι συμμετέχοντες», εξήγησε ο Lowe.
Ωστόσο, δεδομένου ότι οι συμμετέχοντες στην ομάδα τροποποίησης δεν έκαναν μεγαλύτερες αλλαγές στο περιβάλλον διατροφής τους στο σπίτι, μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να εξετάσουν πώς να βελτιώσουν και να παρακολουθήσουν καλύτερα αυτήν την παρέμβαση απώλειας βάρους, όπως η αποστολή διαιτολόγων απευθείας στα σπίτια των πελατών για περιοδικές επισκέψεις.
Για τον Lowe, η μελέτη ενισχύει την προκλητική πραγματικότητα για όσους επιδιώκουν να διατηρήσουν την απώλεια βάρους -και υποστηρίζει έντονα πολιτικές (όπως ο φόρος ποτών της Φιλαδέλφειας) που επικεντρώνονται στην πρόληψη, αντί στη θεραπεία, του προβλήματος της παχυσαρκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Όταν αναπτυχθούν αυτές οι συνθήκες και συνεχίσετε να ζείτε στο ίδιο παχυσαρκικό περιβάλλον, δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι πολλοί άνθρωποι θα μπορέσουν να διατηρήσουν μεγάλη απώλεια βάρους», είπε. «Η κοινωνία πρέπει τελικά να αποτρέψει αυτές τις ανθυγιεινές αυξήσεις βάρους πριν εμφανιστούν».
Περισσότερες πληροφορίες: Michael R Lowe et al, Evaluation of meal replacements and a home food environment intervention for long-term weight loss: a randomized controlled trial, The American Journal of Clinical Nutrition (2018). DOI: 10.1093/ajcn/nqx005.
