Αν και το να είσαι παντρεμένος ή σε μια μακροχρόνια σχέση θεωρείται συχνά ο κανόνας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι μένουν ελεύθεροι για μια ζωή. Ωστόσο, η άγαμη ζωή μπορεί να φέρει οικονομικά και ιατρικά μειονεκτήματα, ειδικά καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν και μπορεί να εξαρτώνται περισσότερο από τους άλλους.
Νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychological Science αποκαλύπτει ότι οι ισόβιοι άγαμοι έχουν χαμηλότερες βαθμολογίες σε μετρήσεις ικανοποίησης από τη ζωή και διαφορετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας σε σύγκριση με τους παντρεμένους, ευρήματα που υποδεικνύουν την ανάγκη τόσο για βοηθητικά δίκτυα όσο και για τρόπους δημιουργίας τέτοιων δικτύων που εξυπηρετούν καλύτερα τους ελεύθερους.
«Όταν υπάρχουν διαφορές, μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικές σε ηλικιωμένους που αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα υγείας και οικονομικά προβλήματα», δήλωσε η Julia Stern, ανώτερη ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης στη Γερμανία. «Χρειάζονται περισσότερη βοήθεια και η βοήθεια είναι συνήθως ο σύντροφος».
Η Stern και οι συνεργάτες της συνέκριναν μεμονωμένα και συνεργαζόμενα άτομα σχετικά με τις βαθμολογίες ικανοποίησης από τη ζωή και τα Πέντε Μεγάλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (άνοιγμα στην εμπειρία, ευσυνειδησία, εξωστρέφεια, δεκτικότητα και νευρωτισμός).
Η μελέτη χρησιμοποίησε μια έρευνα σε πάνω από 77.000 Ευρωπαίους ηλικίας άνω των 50 ετών και ήταν η πρώτη που εξέτασε διαφορετικούς πολιτισμούς και ανθρώπους που ήταν ελεύθεροι σε όλη τους τη ζωή. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν ότι, εκτός από τις χαμηλότερες βαθμολογίες ικανοποίησης από τη ζωή, οι ισόβιοι ελεύθεροι είναι λιγότερο εξωστρεφείς, λιγότερο ευσυνείδητοι και λιγότερο ανοιχτοί στην εμπειρία, σε σύγκριση με αυτούς που είχαν συντρόφους.
Προηγούμενες μελέτες χρησιμοποίησαν διαφορετικούς ορισμούς του να είσαι ελεύθερος, μερικές φορές λαμβάνοντας υπόψη μόνο την τρέχουσα κατάσταση και άλλες φορές τραβώντας τη γραμμή στο ότι δεν έχεις παντρευτεί ποτέ ή, εναλλακτικά, στο ότι δεν έχεις ζήσει ποτέ με σύντροφο. Οι άνθρωποι που είχαν μια σοβαρή σχέση στο παρελθόν -ακόμα κι αν έχει τελειώσει- μπορεί να έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας από εκείνους που δεν είχαν ποτέ αφοσιωθεί.
Για να το διερευνήσουν αυτό, η Stern και οι συνεργάτες της ομαδοποίησαν τους ερωτηθέντες με βάση το αν υπάρχει επί του παρόντος σύντροφος, δεν έζησαν ποτέ με σύντροφο, δεν παντρεύτηκαν ποτέ ή δεν είχα ποτέ μακροχρόνια σχέση.
Οι άνθρωποι που δεν είχαν ποτέ σοβαρή μακροχρόνια σχέση σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία στην εξωστρέφεια, τη διαφάνεια και την ικανοποίηση από τη ζωή από εκείνους που ήταν επί του παρόντος ελεύθεροι αλλά είχαν ζήσει με σύντροφο ή είχαν παντρευτεί στο παρελθόν. Όλοι οι άγαμοι σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία σε αυτές τις μετρήσεις από τα άτομα σε τρέχουσες σχέσεις.
Αν και αυτή η μελέτη δεν μπορεί να αποκρυπτογραφήσει οριστικά εάν οι διαφορές προσωπικότητας είναι αιτιώδεις μιας μακροχρόνιας σχέσης ή γάμου (άτομα με συγκεκριμένους τύπους προσωπικότητας μπορεί να είναι πιο πιθανό να ξεκινήσουν σχέσεις) ή στην κοινωνικοποίηση (οι μακροχρόνιες σχέσεις μπορούν να αλλάξουν κάπως τις προσωπικότητες), τα στοιχεία δείχνουν το πρώτο. Η Stern είπε ότι οι αλλαγές στην προσωπικότητα από μια σχέση είναι μικρές και προσωρινές. Για παράδειγμα, αν και ένα εξωστρεφές άτομο ξεκινά μια σχέση μπορεί να θέλει να μείνει με τον/την σύντροφο αλλά τελικά η εξωστρέφειά του επανέρχεται. «Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που είναι πιο εξωστρεφείς είναι πιο πιθανό να συνάψουν μια σχέση», είπε η Stern. Ωστόσο, προειδοποίησε ότι τα αποτελέσματα είναι μέτρια και δεν είναι απαραίτητα περιγραφικά για όλους. Φυσικά, υπάρχουν τόσο εξωστρεφείς όσο και εσωστρεφείς σε αφοσιωμένες σχέσεις.
Για τους ανύπαντρους, η ζωή σε μια κοινωνία όπου ο γάμος είναι η προσδοκία μπορεί να επηρεάσει την ικανοποίησή τους από τη ζωή. Επειδή το δείγμα περιελάμβανε άτομα από 27 ευρωπαϊκές χώρες, οι ερευνητές μπόρεσαν να εξετάσουν εάν υπήρχαν πολιτισμικές διαφορές. Σε χώρες με υψηλότερα ποσοστά γάμου (όπως οι χώρες της Νότιας Ευρώπης), η άγαμη ηλικία είχε ως αποτέλεσμα ακόμη χαμηλότερα αποτελέσματα ικανοποίησης από τη ζωή, αλλά τα αποτελέσματα ήταν μικρά. Ωστόσο, η θρησκευτικότητα της χώρας δεν φαίνεται να έχει σημασία.
Κατά τη σύγκριση μεταξύ φύλου και ηλικίας, οι ανύπαντρες γυναίκες σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία όσον αφορά την ικανοποίηση από τη ζωή σε σχέση με τους άγαμους άνδρες και οι ηλικιωμένοι έτειναν να είναι πιο ευτυχισμένοι με την κατάσταση της αγαμίας τους σε σχέση με τους μεσήλικες άγαμους. Η Stern υπέθεσε ότι, σε σχέση με την εποχή που οι συνομήλικοί τους παντρεύονταν και δημιουργούσαν οικογένειες, οι πιο ηλικιωμένοι άγαμοι μπορεί να αποδεχτούν τις περιστάσεις τους και να νιώθουν πιο ευτυχισμένοι.
Οι ελεύθεροι μπορεί να γίνονται πιο ευτυχισμένοι με την ηλικία, αλλά οι χαμηλότερες βαθμολογίες τους σε σύγκριση με τους παντρεμένους εξακολουθούν να είναι ανησυχητικές. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η ικανοποίηση από τη ζωή και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (συμπεριλαμβανομένης της εξωστρέφειας και της ευσυνειδησίας) μπορούν να προβλέψουν την υγεία και τη θνησιμότητα, τονίζοντας την ανάγκη να βρεθούν τρόποι για την προώθηση της ευημερίας των ηλικιωμένων ανύπαντρων.
«Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ανθρώπων που μένουν ελεύθεροι σε όλη τους τη ζωή και των ανθρώπων που κάνουν συντρόφους, και για μένα αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσέχουμε περισσότερο αυτούς τους ανθρώπους», είπε η Stern. Και πρότεινε την ανάπτυξη νέων προγραμμάτων για την πρόληψη της μοναξιάς που θα λαμβάνουν υπόψη αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και θα βοηθούν τους ηλικιωμένους που είναι μόνοι τους να συναντούν ομοϊδεάτες. «Αν έχουν ανθρώπους που να τους φροντίζουν ή να τους προσέχουν τακτικά, αυτό μπορεί να βοηθήσει».
Περισσότερες πληροφορίες: Julia Stern et al, Differences Between Lifelong Singles and Ever-Partnered Individuals in Big Five Personality Traits and Life Satisfaction, Psychological Science (2024). DOI: 10.1177/09567976241286865.
