Το να αποκαλούμε τον τζόγο «παιχνίδι της τύχης» προκαλεί διασκέδαση και μια αίσθηση συλλογικής δέσμευσης. Αυτοί οι παιχνιδιάρικοι συνειρμοί μπορεί να είναι μέρος του γιατί σχεδόν το 80% των Αμερικανών ενηλίκων παίζουν στοίχημα κάποια στιγμή στη ζωή τους. Όταν ρωτάω τους φοιτητές ψυχολογίας γιατί πιστεύουν ότι οι άνθρωποι παίζουν στοίχημα, οι πιο συχνές προτάσεις είναι για ευχαρίστηση, χρήματα ή συγκίνηση.
Αν και αυτοί μπορεί να είναι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι παίζουν αρχικά, οι ψυχολόγοι δεν γνωρίζουν σίγουρα γιατί, για ορισμένους, ο τζόγος σταματά να είναι μια ευχάριστη εκτροπή και γίνεται καταναγκαστικός. Τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να παίζουν ακόμα κι όταν παύει να είναι διασκεδαστικό; Γιατί να επιμείνουμε στα παιχνίδια που οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι έχουν σχεδιαστεί για να χάσουν; Είναι μερικοί άνθρωποι απλά χειρότεροι στον υπολογισμό των πιθανοτήτων;
Ως ερευνητής εθισμού, κοιτάζω τον εγκέφαλο για να κατανοήσω τα αγκίστρια που κάνουν τον τζόγο τόσο συναρπαστικό. Ανακάλυψα ότι πολλά κρύβονται σκόπιμα στον τρόπο σχεδιασμού των παιχνιδιών. Και αυτά τα αγκίστρια λειτουργούν σε περιστασιακούς επισκέπτες του καζίνο το ίδιο καλά όπως και σε προβληματικούς παίκτες.
Η αβεβαιότητα ως ανταμοιβή για τον εγκέφαλο
Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του τζόγου είναι η αβεβαιότητά του, είτε είναι το μέγεθος ενός τζακ ποτ είτε η πιθανότητα να μην κερδίσετε καθόλου. Και η αβεβαιότητα της ανταμοιβής παίζει καθοριστικό ρόλο στην έλξη του τζόγου.
Η ντοπαμίνη, ο νευροδιαβιβαστής που απελευθερώνει ο εγκέφαλος κατά τη διάρκεια απολαυστικών δραστηριοτήτων όπως το φαγητό, το σεξ και τα ναρκωτικά, απελευθερώνεται επίσης σε καταστάσεις όπου η ανταμοιβή είναι αβέβαιη. Στην πραγματικότητα, η απελευθέρωση της ντοπαμίνης αυξάνεται ιδιαίτερα κατά τις στιγμές που οδηγούν σε μια πιθανή ανταμοιβή. Αυτό το φαινόμενο πρόβλεψης μπορεί να εξηγήσει γιατί η απελευθέρωση ντοπαμίνης είναι παράλληλη με τα επίπεδα ευφορίας που προκαλεί ο τζόγος και τη σοβαρότητα του εθισμού του στα τυχερά παιχνίδια. Πιθανότατα παίζει επίσης ρόλο στην ενίσχυση της συμπεριφοράς ανάληψης κινδύνου που παρατηρείται στον τζόγο.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η απελευθέρωση ντοπαμίνης κατά τη διάρκεια του τζόγου συμβαίνει σε περιοχές του εγκεφάλου παρόμοιες με εκείνες που ενεργοποιούνται από τη λήψη ναρκωτικών. Στην πραγματικότητα, παρόμοια με τα ναρκωτικά, η επαναλαμβανόμενη έκθεση στον τζόγο και την αβεβαιότητα προκαλεί μόνιμες αλλαγές στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Αυτά τα μονοπάτια ανταμοιβής, παρόμοια με αυτά που παρατηρούνται σε άτομα που πάσχουν από εθισμό στα ναρκωτικά, γίνονται υπερευαίσθητα. Μελέτες σε ζώα υποδεικνύουν ότι αυτές οι αλλαγές στον εγκέφαλο λόγω της αβεβαιότητας μπορούν ακόμη και να ενισχύσουν τη λαχτάρα και την επιθυμία των τζογαδόρων για εθιστικά ναρκωτικά.
Η επανειλημμένη έκθεση στον τζόγο και την αβεβαιότητα μπορεί ακόμη και να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνεστε στην απώλεια. Αντιθετικά, σε άτομα με πρόβλημα τζόγου, η απώλεια χρημάτων έρχεται να πυροδοτήσει την ανταποδοτική απελευθέρωση ντοπαμίνης σχεδόν στον ίδιο βαθμό που προκαλεί η νίκη. Ως αποτέλεσμα, στους προβληματικούς τζογαδόρους, η ήττα προκαλεί την επιθυμία να συνεχίσουν να παίζουν, παρά την απογοήτευση που μπορεί να σας ωθήσει να απομακρυνθείτε, ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως “κυνήγι απωλειών”.
Τα φώτα και οι ήχοι σας δίνουν ώθηση
Αλλά ο τζόγος είναι κάτι περισσότερο από απλώς να κερδίζεις και να χάνεις. Μπορεί να είναι ένα ολόκληρο καθηλωτικό περιβάλλον με μια σειρά από φώτα και ήχους που αναβοσβήνουν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε ένα πολυσύχναστο καζίνο, αλλά ακόμη και μια εφαρμογή παιχνιδιού ή τζόγου σε smartphone περιλαμβάνει πολλές ηχητικές και οπτικές λεπτομέρειες για να τραβήξουν την προσοχή σας.
Είναι όμως απλά κομψοτεχνήματα; Μελέτες υποδεικνύουν ότι αυτά τα φώτα και οι ήχοι πυροδοτούν παρορμήσεις για παιχνίδι όταν συνδυάζονται με αβεβαιότητα ανταμοιβής. Συγκεκριμένα, τα συνθήματα που σχετίζονται με τη νίκη -όπως τα κουδουνίσματα που ποικίλλουν σε μήκος και μέγεθος ανάλογα με το μέγεθος του τζάκποτ- αυξάνουν τον ενθουσιασμό και οδηγούν τους παίκτες να υπερεκτιμούν το πόσο συχνά κερδίζουν. Κυρίως, μπορούν επίσης να σας κρατήσουν τον τζόγο περισσότερο και να σας ενθαρρύνουν να παίξετε πιο γρήγορα.
Νιώθεις νικητής ενώ χάνεις
Δεδομένου ότι τα τυχερά παιχνίδια στήνονται έτσι ώστε το “σπίτι” να έχει πάντα ένα πλεονέκτημα, ένας παίκτης κερδίζει σπάνια στην καλύτερη περίπτωση. Μπορεί μόνο σπάνια να βιώσετε τα φώτα και τους ήχους που συνοδεύουν το πραγματικό τζάκποτ. Ωστόσο, η βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών μπορεί να έχει επινοήσει έναν τρόπο για να ξεπεράσει αυτό το ζήτημα.
Τις τελευταίες δεκαετίες, τα καζίνο και οι κατασκευαστές παιχνιδιών αναβάθμισαν σημαντικά τους κουλοχέρηδες, αποσύροντας τους παλιούς μηχανικούς βραχίονες και τροχούς υπέρ των ηλεκτρονικών εκδόσεων που είναι γνωστές ως ηλεκτρονικές μηχανές τυχερών παιχνιδιών. Αυτά τα νέα ηλεκτρονικά παιχνίδια και οι διαδικτυακοί κουλοχέρηδες διαθέτουν πιο ελκυστικά πολύχρωμα φώτα και μια ποικιλία ήχων. Διαθέτουν επίσης περισσότερους τροχούς, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή των κουλοχέρηδων βίντεο πολλαπλών γραμμών.
Η ύπαρξη πολλών γραμμών δίνει τη δυνατότητα στους παίκτες να τοποθετούν μια δέσμη στοιχημάτων ανά περιστροφή, συχνά μέχρι 20 ή περισσότερα. Αν και κάθε μεμονωμένο στοίχημα μπορεί να είναι μικρό, πολλοί παίκτες τοποθετούν τον μέγιστο αριθμό στοιχημάτων σε κάθε γύρισμα. Αυτή η στρατηγική σημαίνει ότι ένας παίκτης μπορεί να κερδίσει σε ορισμένες γραμμές ενώ να χάσει σε άλλες, συμψηφίζοντας λιγότερο από το αρχικό στοίχημα.
Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτοί οι κουλοχέρηδες πολλαπλών γραμμών προσφέρουν περισσότερη απόλαυση και προτιμώνται ιδιαίτερα από τους παίκτες. Το σημαντικό είναι ότι τείνουν να κάνουν τους παίκτες να υπερεκτιμούν πόσο συχνά κερδίζουν. Η δραματική αύξηση της συχνότητας των νικών, είτε πραγματικών είτε κατασκευασμένων, παράγει περισσότερη διέγερση και ενεργοποίηση των οδών ανταμοιβής στον εγκέφαλο, επιταχύνοντας πιθανώς τον ρυθμό με τον οποίο συμβαίνουν οι εγκεφαλικές αλλαγές.
Ο τζόγος και τα παιχνίδια του
Όταν συμμετέχετε σε ψυχαγωγικό τζόγο, δεν παίζετε απλώς ενάντια στις πιθανότητες, αλλά πολεμάτε και έναν εχθρό εκπαιδευμένο στην τέχνη της εξαπάτησης και της υπονόμευσης. Τα τυχερά παιχνίδια έχουν θεμελιωμένο ενδιαφέρον να γαντζώνουν τους παίκτες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και να τους αφήνουν τελικά να φύγουν έχοντας την εντύπωση ότι τα πήγαν καλύτερα από την τύχη, καλλιεργώντας μια λανθασμένη εντύπωση δεξιοτήτων.
Για πολλούς ανθρώπους, αυτά τα προσεκτικά σχεδιασμένα αποτελέσματα ενισχύουν την ικανοποίηση που παίρνουν από τον τζόγο. Μπορεί να παραμένει εύκολο για αυτούς απλώς να απομακρυνθούν όταν τελειώσουν οι μάρκες.
Αλλά ο τζόγος δεν είναι μόνο μια ανάλαφρη υπόσχεση για μια καλή στιγμή και ένα πιθανό τζάκποτ. Έως και το 2% του πληθυσμού των ΗΠΑ είναι προβληματικοί τζογαδόροι, που πάσχουν από αυτό που πρόσφατα ταξινομήθηκε ως διαταραχή του τζόγου. Ξεχωρίζει ως ένας από τους λίγους εθισμούς που δεν συνεπάγεται κατανάλωση μιας ουσίας, όπως ένα φάρμακο. Όπως και άλλες μορφές εθισμού, η διαταραχή του τζόγου είναι μια μοναχική και απομονωτική εμπειρία. Συνδέεται με αυξανόμενο άγχος και οι προβληματικοί τζογαδόροι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοκτονίας.
