Για να πάρουν λιχουδιές, οι πίθηκοι τις επεσήμαναν με ανυπομονησία στους ανθρώπους που δεν ήξεραν πού βρίσκονταν, ένα απλό πείραμα που έδειξε για πρώτη φορά ότι οι πίθηκοι επικοινωνούν άγνωστες πληροφορίες στο όνομα της ομαδικής εργασίας. Η μελέτη παρέχει επίσης τα πιο ξεκάθαρα στοιχεία μέχρι σήμερα ότι οι πίθηκοι μπορούν να διαισθανθούν την άγνοια του άλλου, μια ικανότητα που πιστεύεται ότι είναι μοναδικά ανθρώπινη.
Η εργασία των ερευνητών της Ομάδας Κοινωνικής και Γνωσιακής Προέλευσης του Πανεπιστημίου Johns Hopkins δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences.
«Η ικανότητα να αισθανόμαστε κενά στις γνώσεις του άλλου είναι στο επίκεντρο των πιο εξελιγμένων κοινωνικών μας συμπεριφορών, κεντρικής σημασίας για τους τρόπους με τους οποίους συνεργαζόμαστε, επικοινωνούμε και συνεργαζόμαστε στρατηγικά», δήλωσε ο Chris Krupenye, επίκουρος καθηγητής ψυχολογικών και εγκεφαλικών επιστημών στο Johns Hopkins που μελετά πώς σκέφτονται τα ζώα. «Επειδή αυτή η λεγόμενη θεωρία του νου υποστηρίζει πολλές από τις ικανότητες που κάνουν τους ανθρώπους μοναδικούς, όπως η διδασκαλία και η γλώσσα, πολλοί πιστεύουν ότι απουσιάζει από τα ζώα. Αλλά αυτό το έργο καταδεικνύει τα πλούσια νοητικά θεμέλια που μοιράζονται οι άνθρωποι και άλλοι πίθηκοι -και υποδηλώνει ότι αυτές οι ικανότητες εξελίχθηκαν πριν από εκατομμύρια χρόνια στους κοινούς μας προγόνους».
Ο Krupenye και ο συν-συγγραφέας Luke Townrow, διδακτορικός φοιτητής του Johns Hopkins, δούλεψαν με τρεις αρσενικούς μπονόμπο, τους Nyota, 25 ετών, Kanzi 43 και Teco 13, που όλοι ζούσαν στο Ape Initiative, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό έρευνας και εκπαίδευσης. Κατά τη διάρκεια του πειράματος ένας από από τους μπονόμπο θα καθόταν με τον Townrow, απέναντι από ένα τραπέζι. Ο μπονόμπο παρακολουθούσε καθώς ένα δεύτερο άτομο τοποθετούσε μια λιχουδιά, ένα σταφύλι ή ένα Cheerio, κάτω από ένα από τα τρία φλιτζάνια. Μερικές φορές ο Townrow μπορούσε να δει πού πήγαινε το κέρασμα, μερικές φορές δεν μπορούσε. Ο μπονόμπο θα μπορούσε να έχει τη λιχουδιά αν το έβρισκε ο Townrow.
Είτε ο Townrow έβλεπε είτε όχι πού ήταν κρυμμένο το κέρασμα, έλεγε, “Πού είναι το σταφύλι;” και περίμενε 10 δευτερόλεπτα. Όταν έβλεπε τη λιχουδιά που είναι κρυμμένη, κατά τη διάρκεια των 10 δευτερολέπτων ο πίθηκος συνήθως καθόταν ακίνητος και περίμενε τη λιχουδιά. Αλλά όταν ο Townrow δεν είχε δει πού ήταν κρυμμένο το κέρασμα, ο πίθηκος έδειχνε γρήγορα το σωστό κύπελλο -μερικές φορές αρκετά επιδεικτικά.
«Τα δάχτυλά τους έδειχναν ακριβώς και ήταν ξεκάθαρο τι προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν», είπε ο Krupenye. «Ένας, ο Kanzi, ο οποίος είχε πολύ κίνητρο για φαγητό, έδειχνε επανειλημμένα και σε ορισμένες φάσεις του πειράματος προσπαθούσε για να τραβήξει την προσοχή μας και ήταν αρκετά επίμονος».
Το έργο είναι το πρώτο που επαναλαμβάνει σε ελεγχόμενο περιβάλλον παρόμοια ευρήματα από την άγρια φύση που υποδηλώνουν ότι οι χιμπατζήδες θα προειδοποιήσουν τους άλλους που δεν γνωρίζουν, για πιθανές απειλές, όπως ένα φίδι.
«Προβλέψαμε ότι αν οι πίθηκοι παρακολουθούν, όταν οι σύντροφοί τους δεν είχαν γνώση θα έδειχναν πιο συχνά και πιο γρήγορα και αυτό ακριβώς έκαναν», είπε ο Krupenye. «Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι πίθηκοι μπορούν να έχουν ταυτόχρονα δύο διαφορετικές αντιλήψεις στο μυαλό τους. Γνωρίζουν ακριβώς πού βρίσκεται το φαγητό και ταυτόχρονα, γνωρίζουν αν ο σύντροφός τους έχει την πληροφορία».
Η ερευνητική ομάδα ήταν ενθουσιασμένη που επιβεβαίωσε περαιτέρω την πνευματική πολυπλοκότητα των πιθήκων. «Υπάρχουν συζητήσεις για τις δυνατότητες των πρωτευόντων θηλαστικών και ήταν συναρπαστικό να επιβεβαιώσουμε ότι έχουν πραγματικά αυτές τις πλούσιες ικανότητες που κάποιοι άνθρωποι αρνούνται ότι τις έχουν», είπε ο Krupenye.
Η ερευνητική ομάδα θα εργαστεί για να διερευνήσει βαθύτερα τα κίνητρα των πιθήκων και πώς σκέφτονται για το μυαλό των άλλων ατόμων. «Αυτό που δείξαμε εδώ είναι ότι οι πίθηκοι θα επικοινωνήσουν με έναν σύντροφό τους για να αλλάξουν τη συμπεριφορά του», είπε ο Townrow, «αλλά ένα βασικό ανοιχτό ερώτημα για περαιτέρω έρευνα είναι εάν οι πίθηκοι δείχνουν με το δάκτυλό τους επίσης για να αλλάξουν την ψυχική κατάσταση ή τις πεποιθήσεις ενός άλλου».
Περισσότερες πληροφορίες: Luke A. Townrow, Christopher Krupenye. Bonobos point more for ignorant than knowledgeable social partners. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2025; 122 (6) DOI: 10.1073/pnas.2412450122.
