Μια μελέτη δείχνει πώς ο εγκέφαλος αναδιοργανώνεται τους πρώτους μήνες μετά από ένα εγκεφαλικό για να βελτιώσει την ικανότητα να μιλάει ξανά. Τα ευρήματα θα βοηθήσουν τους ερευνητές να κατανοήσουν πώς λειτουργούν τα δίκτυα στον εγκέφαλο. Έχουν επίσης τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για εξατομικευμένη θεραπεία ασθενών με εγκεφαλικό.
Οι ερευνητές από το Ινστιτούτο Ψυχολογίας Wilhelm Wundt στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, το Max Planck Institute for Human Cognitive and Brain Sciences, το University of Leipzig Medical Center και το University of Cambridge δημοσίευσαν τα αποτελέσματα στο περιοδικό Brain.
Θα ήταν ένας εφιάλτης για οποιονδήποτε: να υποστεί εγκεφαλικό και να χάσει την ικανότητα να επικοινωνεί σωστά. Σε πολλές περιπτώσεις, η ομιλία θα ανακάμψει σε κάποιο βαθμό τις ημέρες και εβδομάδες που ακολουθούν. Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλος, διεγείρεται από τις δικές του προσπάθειες και τη λογοθεραπεία, προσπαθεί μόνος του να αποκαταστήσει την ομιλία όσο το δυνατόν περισσότερο. Μέχρι τώρα, δεν ήταν γνωστό ποιες ακριβώς διαδικασίες περιλαμβάνονταν στην ανάκτηση της γλώσσας.
«Στη μελέτη μας, εξετάσαμε ασθενείς με εγκεφαλικό σε τρία στάδια: αμέσως μετά το εγκεφαλικό τους, μετά δύο εβδομάδες και έξι μήνες αργότερα», λέει η Καθηγήτρια Gesa Hartwigsen από το Ινστιτούτο Ψυχολογίας Wilhelm Wundt στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας και το Max Planck Institute for Cognitive and Brain Sciences.
Ενώ προηγούμενες μελέτες είχαν επικεντρωθεί στη δραστηριότητα των κλασσικών γλωσσικών κέντρων στον εγκέφαλο, οι συγγραφείς της μελέτης προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα: Για πρώτη φορά, ερεύνησαν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου σε επίπεδο δικτύου. «Αυτό συμβαίνει γιατί η ομιλία περιλαμβάνει πολλές περιοχές του εγκεφάλου που σχηματίζουν λειτουργικά δίκτυα», λέει ο επιστήμονας. «Αλλά ήταν ασαφές πώς ακριβώς αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου συνεργάζονται και επηρεάζουν η μία την άλλη κατά την ανάκτηση της γλώσσας.
Γρήγορη βοήθεια από άλλες περιοχές δικτύου
Οι συγγραφείς εντόπισαν τρεις αρχές:
Πρώτον, οι ειδικές για τη γλώσσα περιοχές δικτύου του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου που επηρεάζονται από το εγκεφαλικό λαμβάνουν πολύ γρήγορα λειτουργική ενίσχυση από άλλες περιοχές δικτύου», λέει η Hartwigsen. «Αυτές οι «γενικές περιοχές» υπάρχουν και στις δύο πλευρές του εγκεφάλου και εκτελούν λειτουργίες γνωστικής υποστήριξης εδώ».
Δεύτερον, «οι περιοχές με καθρέφτη της δεξιάς πλευράς του εγκεφάλου, οι οποίες συνήθως εμπλέκονται λιγότερο στη γλωσσική επεξεργασία από εκείνες στην αριστερή πλευρά που έχουν υποστεί βλάβη από το εγκεφαλικό, παρεμβαίνουν. Αυτές οι περιοχές με κατοπτρική εικόνα ονομάζονται ομόλογες.
Και τρίτον, η δικτυακή επικοινωνία μεταξύ των γλωσσικών περιοχών στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου εντείνεται επίσης κατά την ανάκτηση της γλώσσας.
Οι διαδικασίες λειτουργικής προσαρμογής των ασθενών για την ανάκτηση των χαμένων γλωσσικών δεξιοτήτων άλλαξαν σε αρκετούς μήνες, σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικά. Το πώς συνέβη αυτό εξαρτιόταν, μεταξύ άλλων, από το αν ο ιστός που είχε υποστεί βλάβη από το εγκεφαλικό ήταν στο μπροστινό ή στο πίσω μέρος του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου του ασθενούς.
Επειδή η κατανομή των ειδικών για τη γλώσσα περιοχών διαφέρει μεταξύ δεξιόχειρων και αριστερόχειρων, οι ερευνητές εξέτασαν μόνο δεξιόχειρες που είχαν υποστεί εγκεφαλικό στο αριστερό ημισφαίριο.
Συνολικά 51 συμμετέχοντες -34 ασθενείς και 17 υγιείς για σύγκριση- εξετάστηκαν στο Τμήμα Νευρολογίας του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου της Λειψίας, με επικεφαλής την καθηγήτρια Dorothee Saur. Η εγκεφαλική τους δραστηριότητα μετρήθηκε χρησιμοποιώντας λειτουργική μαγνητική τομογραφία ενώ εκτελούσαν γλωσσικές εργασίες.
Στη συνέχεια οι ερευνητές ανέλυσαν τα δεδομένα χρησιμοποιώντας μια μέθοδο μοντελοποίησης που λαμβάνει υπόψη τις αιτιώδεις σχέσεις. Αυτή η μέθοδος καθιστά δυνατό τον προσδιορισμό της κατεύθυνσης της δικτυακής επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου. «Η μέθοδός μας μας επέτρεψε να προσδιορίσουμε όχι μόνο ποιες περιοχές ενεργοποιούνται ταυτόχρονα, αλλά και ποιο τμήμα επηρεάζει ποιο άλλο τμήμα σε ποια φάση ανάρρωσης», είπαν.
«Τα ευρήματα έχουν τη δυνατότητα για εξατομικευμένη θεραπεία ασθενών στο μέλλον, για παράδειγμα με στοχευμένη νευροδιέγερση», είπε η Hartwigsen. Μέχρι τότε, προσθέτει, χρειάζεται περισσότερη έρευνα, με περισσότερα θέματα και πιο εκτεταμένες και λεπτομερέστερες αναλύσεις.
Ταυτόχρονα, οι επιστήμονες εργάζονται για να εντοπίσουν βασικούς παράγοντες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόβλεψη της καλής αποκατάστασης της ομιλίας λίγο μετά από ένα εγκεφαλικό.
Περισσότερες πληροφορίες: Zhizhao Jiang et al, Dynamic reorganization of task-related network interactions in post-stroke aphasia recovery, Brain (2025). DOI: 10.1093/brain/awaf036.
