Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες ανακάλυψαν ότι το χρόνιο στρες ανατρέπει την εγκεφαλική δραστηριότητα μεταξύ δύο οδών αμυγδαλής-ραβδωτού σώματος, διαταράσσοντας την ευέλικτη λήψη των αποφάσεων και προάγοντας άκαμπτες συνήθειες.
Η έρευνα προσδιορίζει διακριτούς ρόλους για τα κυκλώματα της βασοπλαγικής αμυγδαλής-ραχιαίου ραβδωτού σώματος (BLA→DMS) και της κεντρικής αμυγδαλής-ραχιαίου ραβδωτού σώματος (CeA→DMS) στη μάθηση δράσης-αποτελέσματος και στο σχηματισμό μιας συνήθειας.
Το χρόνιο στρες βλάπτει τη λήψη αποφάσεων που κατευθύνονται προς τους στόχους, οδηγώντας συχνά σε άκαμπτες, συνήθεις συμπεριφορές που στηρίζουν πολλές ψυχιατρικές καταστάσεις. Η κατανόηση των νευρωνικών κυκλωμάτων που εμπλέκονται θα μπορούσε να φωτίσει τις ευπάθειες σε διαταραχές όπως η χρήση ουσιών, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η κατάθλιψη.
Στη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Nature, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια προσέγγιση νευροεπιστήμης συστημάτων σε αρσενικά και θηλυκά ποντίκια για να αποκαλύψουν τους υποκείμενους μηχανισμούς εγκεφαλικής δραστηριότητας.
Το χρόνιο ήπιο απρόβλεπτο στρες προκλήθηκε μέσω ψευδοτυχαίας απροσδόκητης έκθεσης σε στρεσογόνους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του υγρού κλινοσκεπάσματος, της κλίσης του κλουβιού, του λευκού θορύβου, του συνεχούς φωτισμού, της σωματικής συγκράτησης και του ποδοπατήματα για 14 ημέρες.
Ενώ το σκόπιμα ήπιο επίπεδο στρες δεν παρήγαγε έντονους φαινότυπους άγχους ή κατάθλιψης στα κλασικά τεστ, τα επίπεδα κορτικοστερόνης στο αίμα ήταν αυξημένα και το σωματικό βάρος μειώθηκε στα ποντίκια που είχαν στρες σε σύγκριση με τα ποντίκια-ελέγχους, επιβεβαιώνοντας την πρόκληση του στρες.
Τα ποντίκια υποβλήθηκαν σε σύντομες εκμαθήσεις κατά τις οποίες με πιέσεις μοχλού κέρδισαν σφαιρίδια τροφίμων. Η φωτομετρία ινών κατέγραψε νευρωνικά σήματα σε ευδιάκριτες προβολές αμυγδαλής-ραβδωτού σώματος. Οι οπτογενετικοί και οι χημειογενετικοί χειρισμοί εντόπισαν με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα κυκλώματα ελέγχουν την κατευθυνόμενη μάθηση ή το σχηματισμό συνήθειας. Οι αξιολογήσεις συμπεριφοράς περιελάμβαναν εργασίες πιέσεως μοχλού κάτω από χρονοδιαγράμματα ενίσχυσης. Ειδικά τεστ μέτρησαν τη μάθηση δράσης-αποτέλεσμα και το σχηματισμό συνήθειας.
Τα ποντίκια ελέγχου μείωσαν το πάτημα του μοχλού όταν η ανταμοιβή υποτιμήθηκε. Τα ποντίκια που είχαν στρες εμφάνισαν έλλειψη ευαισθησίας στην υποτίμηση, υποδεικνύοντας διαταραγμένη μάθηση δράσης-αποτέλεσμα και πρόωρο σχηματισμό συνήθειας.
Η νευρωνική δραστηριότητα στα μονοπάτια BLA→DMS και CeA→DMS καταγράφηκε χρησιμοποιώντας φωτομετρία ινών. Οι προβολές BLA→DMS ενεργοποιήθηκαν με ανταμοιβές κατά τη διάρκεια της μάθησης σε ποντίκια ελέγχου, αλλά κατεστάλησαν σε ποντίκια που είχαν στρες, διαταράσσοντας τους συσχετισμούς δράσης-αποτέλεσης. Αντίθετα, οι προβολές CeA→DMS, τυπικά ανενεργές κατά τη διάρκεια της πρώιμης μάθησης, εμπλέκονται σταδιακά μετά το άγχος, διευκολύνοντας το σχηματισμό συνήθειας.
Τα ευρήματα αποκαλύπτουν ότι το χρόνιο στρες μειώνει την ευέλικτη λήψη αποφάσεων με τη μεσολάβηση BLA→DMS και στρατολογεί το κύκλωμα CeA→DMS για να προωθήσει άκαμπτες συνήθειες. Αυτά τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη διπλή επιρροή της αμυγδαλής στο ραχιαίο ραβδωτό σώμα στην εξισορρόπηση των στοχευμένων και συνηθισμένων συμπεριφορών υπό στρες. Υποδηλώνουν επίσης ότι οι ευπάθειες που προκαλούνται από το άγχος σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με τη χρήση ουσιών, μπορεί να έχουν στοχεύσιμο εγκεφαλικό κύκλωμα για θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Περισσότερες πληροφορίες: Jacqueline R. Giovanniello et al, A dual-pathway architecture for stress to disrupt agency and promote habit, Nature (2025). DOI: 10.1038/s41586-024-08580-w.
