Της Amanda Salis, University of Sydney, The Conversation.
Σχεδόν όλοι όσοι έχουν προσπαθήσει να χάσουν βάρος έχουν γευτεί το πικρό χάπι της αποτυχίας. Είναι δύσκολο να τηρηθούν τα πλάνα της δίαιτας ώσπου να φύγουν τα περιττά κιλά, αλλά και όταν αυτό συμβεί, συνήθως τα κιλά επανέρχονται.
Αρκετοί άνθρωποι που αποτυγχάνουν να χάσουν βάρος συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους -ένα σημαντικό ποσοστό επαγγελματιών υγείας θεωρεί ότι η παχυσαρκία είναι μια ατομική αποτυχία- αλλά αυτή η στάση δείχνει άγνοια της ανθρώπινης φυσιολογίας. Οι περισσότερες δίαιτες αποτυγχάνουν επειδή το σώμα ενεργοποιεί μια σειρά από ισχυρούς φυσιολογικούς μηχανισμούς –πολλοί που προέρχονται από αλλαγές στον υποθάλαμο, ο οποίος βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου– που προστατεύουν από την υπερβολική απώλεια βάρους. Αυτοί οι μηχανισμοί υπήρξαν καθοριστικοί για την επιβίωσή μας ως είδος, επειδή εμποδίζουν τη συνεχή απώλεια βάρους και προάγουν την ανάκτηση βάρους. Η παροχή της τροφής δεν ήταν συνεχής πριν εμφανιστεί η γεωργία, εξαρτιόταν από τις εποχές και τα λιποκύτταρα εξασφάλιζαν την επιβίωση κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Το σώμα αντιδρά στην έλλειψη τροφής με τρεις τρόπους. Πρώτον, προκαλεί πείνα. Όταν ξεκινάτε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους, μπορεί να μην αισθάνεστε πεινασμένοι. Αλλά μόλις χάσετε κάποια κιλά, μπορεί να αισθάνεστε πιο πεινασμένοι. Μπορεί να τρώτε ότι τρώγατε και πριν και να συνεχίσετε να νιώθετε πείνα μόνο και μόνο επειδή δεν είσαστε στα προηγούμενα κιλά σας. Αυτή είναι η αντίδραση ωθεί να τρώτε περισσότερο και σας προστατεύει από το να χάσετε περισσότερο λίπος. Δεύτερον προκαλείται λήθαργος, ως αντίδραση του σώματος. Δεν είστε τόσο δραστήριοι όταν πεινάτε, και μπορεί να αισθάνεστε ότι είναι δύσκολο να βγάλετε την ημέρα. Το σώμα σας επιβραδύνει για να μην σπαταλάτε πολύτιμη ενέργεια και χάσετε περισσότερο βάρος. Και τρίτον, αισθάνεστε περισσότερο το κρύο και έχετε ρίγη, ακόμη και στη μέση του καλοκαιριού. Αυτό υποδηλώνει ότι έχει μειωθεί ο βασικός μεταβολισμός σας. Ως αποτέλεσμα, η απώλεια βάρους μπορεί να σταματήσει τελείως, ακόμα κι αν εξακολουθείτε να τηρείτε αυστηρά τη δίαιτά σας ή το πρόγραμμα της άσκησής σας.
Αυτά τα φαινόμενα είναι πολύ ισχυρά και εξηγούν γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι όταν κάνουν δίαιτα φτάνουν σε ένα σημείο που δεν μπορούν να ρίξουν άλλο τα κιλά τους, και αρχίζουν σιγά-σιγά να τα ξαναπαίρνουν -και μάλιστα γρήγορα. Συχνά υποτίθεται ότι τα αποτελέσματα αυτά επέρχονται μετά από μεγάλη ή ταχεία απώλεια βάρους. Αλλά αυτή τη αντίδραση του σώματος έχει αποδειχθεί ότι συμβαίνει ακόμη και όταν η απώλεια μόλις 6-12% του σωματικού βάρους ή όταν έχει προκύψει σταδιακά με μέτριο περιορισμό των θερμίδων, είτε μόνο με δίαιτα είτε μαζί με άσκηση.
Καταπολέμηση της αντίδρασης του λιμού
Η αντίδραση αυτή του σώματος έχει ως βασικό όπλο την πείνα που ναι με μπορεί να αγνοηθεί με τη δύναμη της θέλησης αλλά δεν μπορεί να εξαφανιστεί. Ως ένα σημείο μπορείτε να διώξετε την πείνα βρίσκοντας μια διατροφή που είναι πιο χορταστική, αν και χαμηλή σε θερμίδες, π.χ. τρώγοντας περισσότερες πρωτεΐνες και μη αμυλούχα λαχανικά. Αλλά η έρευνα δείχνει ότι οι αλλαγές στον εγκέφαλο που προκαλούνται από την “αντίδραση του λιμού” δεν θα εξαφανιστούν στην περίπτωση που παραμείνετε σε αυτή την κατάσταση για καιρό ούτε στην περίπτωση που ασκείστε περισσότερο.
Τι μπορείτε να κάνετε για να αποφύγετε να ανακτήσετε τα κιλά που έχετε χάσει; Ο τρόπος είναι να συνεργαστείτε με τη φυσιολογία σας και όχι πάτε ενάντια σε αυτήν. Αυτό σημαίνει ότι να τρώτε περισσότερο σε συγκεκριμένες ώρες, ιδίως όταν η πείνα σηκώνει κεφάλι. Η έρευνα δείχνει ότι το να τρώτε περισσότερο και μπείτε σε μια περίοδο διατήρησης βάρους (αντί να συνεχίζετε τις προσπάθειες για απώλεια βάρους) μπορεί να απενεργοποιήσει κάποιες πτυχές της αντίδρασης του σώματος. Συγκεκριμένα, μπορεί να εμποδίσει τη μείωση του μεταβολικού ρυθμού που δημιουργεί αυτά τα κουραστικά επίπεδα απώλειας βάρους.
Αυτή είναι μια διακοπτόμενη προσέγγιση στην απώλεια βάρους. Τρώτε λιγότερο συνολικά αλλά μερικές φορές μπορεί να τρώτε περισσότερο. Αυτό μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της απώλειας βάρους. Θα μπορούσε κανείς αυτό να το ονομάσει “διαλειμματική δίαιτα”. Χάνετε κάποια κιλά και τα συντηρείται. Αν κάποια στιγμή αρχίσετε να νιώθετε έντονη πείνα (σημάδι της “αντίδρασης του λιμού”), τρώτε τα είδη και τις ποσότητες των υγιεινών τροφών που σας κάνουν να νιώθετε πραγματικά ικανοποιημένοι. Αυτό μπορεί τελικά να βοηθήσει στην απώλεια βάρους περισσότερο από ό,τι μέσω μια συνεχούς επιμονής για περικοπή θερμίδων.
