Του Adam Taylor, Professor of Anatomy, Lancaster University, The Conversation.
Ο βραβευμένος με Όσκαρ ηθοποιός Τζιν Χάκμαν και η σύζυγός του Μπέτσι Αρακάουα βρέθηκαν νεκροί, μαζί με τον σκύλο τους, στο σπίτι τους στη Σάντα Φε του Νέου Μεξικού τον Φεβρουάριο του 2025, πυροδοτώντας έντονες διαδικτυακές εικασίες για την αιτία θανάτου. O Χάκμαν, poy βρισκόταν σε προχωρημένα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ, πέθανε από υπερτασική και αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο -συνδυασμόw υψηλής αρτηριακής πίεσης και συσσώρευσης πλάκας στις αρτηρίες. Η Αρακάουα, ωστόσο, πέθανε μια εβδομάδα πριν από τον σύζυγό της από πνευμονικό σύνδρομο χανταϊού -μια μόλυνση που μεταδίδεται στους ανθρώπους από κόπρανα τρωκτικών, ούρα και σάλιο. Είναι άγνωστο πώς η Αρακάουα προσβλήθηκε από τον χανταϊό. Συνήθως, αγρότες και δασικοί εργαζόμενο) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης σε μολυσμένα τρωκτικά.
Υπάρχουν τουλάχιστον 38 αναγνωρισμένα είδη hantavirus σε όλο τον κόσμο, 24 από τα οποία προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο. Θεωρείται σπάνιος ιός, αλλά είναι επίσης πιθανό να υποδιαγνωσθεί σε πολλές περιοχές του κόσμου, επειδή τα αρχικά συμπτώματα μπορεί να εκληφθούν ως κρυολόγημα ή γρίπη.
Οι ιοί Hanta χωρίζονται σε τύπους «παλιού κόσμου» και «νέου κόσμου». Οι χανταϊοί του παλαιού κόσμου εντοπίζονται στην Ευρώπη και την Ασία, συμπεριλαμβανομένου του puumala hantaviru, του ιού Hantaan και του ιού της Σεούλ, που μεταφέρονται από το ριγέ ποντίκι και τον κοινό καφέ αρουραίο. Αυτοί οι χανταϊοί προκαλούν αιμορραγικό πυρετό με νεφρικό σύνδρομο -αιμορραγία σε διάφορες περιοχές του σώματος και ποικίλου βαθμού νεφρική δυσλειτουργία. Εκτιμάται ότι επηρεάζει 150.000 άτομα ετησίως και αυτή η κατάσταση είναι συνήθως αναστρέψιμη. Μερικοί ασθενείς μπορεί να αναπτύξουν επιδημική νεφροπάθεια -μια ηπιότερη μορφή του ιού.
Οι ιοί που βρίσκονται στη Βόρεια και Νότια Αμερική έχουν ως αποτέλεσμα το πνευμονικό σύνδρομο χανταϊού, το οποίο τείνει να είναι σοβαρό. Επηρεάζει τους πνεύμονες και την καρδιά, μειώνοντας την παροχή οξυγόνου σε όλο το σώμα. Στη Βόρεια Αμερική, ο πιο κοινός τύπος hantavirus είναι ο ιός sin nombre που μεταδίδεται από το ελαφίσιο ποντίκι. Στη Νότια Αμερική ο ιός των Άνδεων, που συχνά μεταφέρεται από τον πυγμαίο αρουραίο του ρυζιού με μακριά ουρά, είναι πιο συνηθισμένος.
Μετάδοση
Η ασθένεια προκαλείται από την εισπνοή κοπράνων, ούρων ή σάλιου τρωκτικών -συχνά από φωλιές τρωκτικών και περιττώματα κατά τον καθαρισμό. Πιο σπάνια, ο χανταϊός μεταδίδεται με δαγκώματα και γρατσουνιές από μολυσμένα ζώα. Ένας μικρός αριθμός μελετών έχει τεκμηριώσει την εξάπλωση του στελέχους των Άνδεων από άνθρωπο σε άνθρωπο στη Νότια Αμερική, αλλά μια συστηματική ανασκόπηση της έρευνας δεν βρήκε αρκετά στοιχεία για τη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Η περίοδος επώασης του χανταϊού είναι σχετικά μεγάλη, συνήθως δύο έως τρεις εβδομάδες, αλλά μπορεί να φτάσει και τις έξι εβδομάδες. Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο τα κρούσματα αναφέρονται ελάχιστα -οι ασθενείς μπορεί να ξεχάσουν το πιθανό συμβάν έκθεσης. Η διάγνωση βασίζεται συνήθως στα συμπτώματα και το ιστορικό, αν και οι εργαστηριακές εξετάσεις μπορούν να ανιχνεύσουν αντισώματα έναντι του χανταϊού στο ανθρώπινο αίμα.
Ο ιός προκαλεί μια αλλαγή στη διαπερατότητα των κυττάρων που επενδύουν τα αιμοφόρα αγγεία, έτσι ώστε το υγρό να διαρρέει σε μέρη που δεν θα έπρεπε, όπως οι πνεύμονες και τα νεφρά. Μειώνει επίσης τον αριθμό των αιμοπεταλίων στο αίμα, μειώνοντας την πήξη του αίματος, έτσι ώστε το αίμα να διαρρέει από όργανα και αγγεία. Ο ιός φαίνεται επίσης να αποτρέπει την απόπτωση -όταν το σώμα σκοτώνει τα κύτταρα ως απάντηση σε ιογενή λοίμωξη- έτσι το σώμα δεν είναι σε θέση να απαλλαγεί από τα μολυσμένα κύτταρα τόσο αποτελεσματικά, γεγονός που παρατείνει τον ιό.
Η βαρύτητα του ιού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ηλικίας και της γενετικής προδιάθεσης. Άτομα άνω των 70 ετών είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από hantavirus, ενώ ορισμένα ανθρώπινα αντιγόνα λευκοκυττάρων -οι δείκτες του ανοσοποιητικού συστήματος που ελέγχουν ποια κύτταρα ανήκουν στο σώμα σας και ποια όχι- δείχνουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής ασθένειας.
Δεν είναι γνωστό πόσο διαρκεί η ανοσία μετά από λοίμωξη από hantavirus, αλλά τα αντισώματα ανοσοσφαιρίνης G -ένας τύπος πρωτεΐνης που βοηθά τον οργανισμό να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις από ιούς και βακτήρια- είναι πιθανό να προστατεύουν από επακόλουθη συμπτωματική μόλυνση από το ίδιο στέλεχος. Ωστόσο, δεδομένου του μεγάλου αριθμού ειδών χανταϊών, η λοίμωξη μιας μορφής θα ήταν απίθανο να προστατεύσει από λοίμωξη άλλης μορφής.
Συμπτώματα
Η μόλυνση με στελέχη του παλιού ή του νέου κόσμου ξεκινά με παρόμοια ιογενή συμπτώματα: πυρετό, πονοκέφαλο, κόπωση, μυϊκούς πόνους, κοιλιακά προβλήματα, όπως ναυτία, έμετο, διάρροια και κοιλιακούς πόνους. Τα παλιά και τα νέα στελέχη έχουν διαφορετική εξέλιξη της νόσου. Και τα δύο στελέχη θα πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα για να μειωθεί ο κίνδυνος θανάτου.
Σε λοιμώξεις του παλιού κόσμου που οδηγούν σε αιμορραγικό πυρετό με νεφρικό σύνδρομο, οι ασθενείς περνούν από τα γενικά συμπτώματα στη χαμηλή αρτηριακή πίεση και στη συνέχεια στη μειωμένη παραγωγή ούρων. Οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν αιμοκάθαρση για την προστασία των νεφρών. Όσοι έχουν μολυνθεί θα παρουσιάσουν αυξημένη παραγωγή ούρων για να καθαρίσουν την περίσσεια υγρού που συλλέχτηκε στο προηγούμενο στάδιο της νόσου. Οι ασθενείς εισέρχονται στη φάση της ανάρρωσης με κόπωση και μυϊκούς πόνους.
Σε πνευμονικό σύνδρομο από στελέχη του νέου κόσμου, τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως εντός οκτώ εβδομάδων από την έκθεση. Τρεις έως πέντε ημέρες των γενικών συμπτωμάτων ακολουθούνται από ταχεία επιδείνωση καθώς το υγρό γεμίζει τους πνεύμονες δυσκολεύοντας την αναπνοή. Πολλοί ασθενείς χρειάζονται μηχανικό αερισμό, όπως οξυγόνωση εξωσωματικής μεμβράνης -ένα είδος υποστήριξης ζωής όπου το αίμα αντλείται έξω από το σώμα σε μια μηχανή καρδιάς-πνεύμονα. Στο τελικό στάδιο της νόσου, η παραγωγή ούρων θα αυξηθεί σημαντικά καθώς το σώμα προσπαθεί να αποβάλει το υπερβολικό υγρό. Με την έγκαιρη θεραπεία, τα περισσότερα άτομα αναρρώνουν πλήρως χωρίς μόνιμες επιπτώσεις -αλλά το ποσοστό θνησιμότητας μπορεί να φτάσει το 40%.
Θεραπείες
Η θεραπεία στοχεύει στη διαχείριση των συμπτωμάτων με οξυγονοθεραπεία. Το αντιιικό φάρμακο ριμπαβιρίνη έχει αποδειχθεί σε δοκιμές ότι είναι ωφέλιμο. Ένα εμβόλιο hantavirus που κυκλοφόρησε στη Νότια Κορέα δημιούργησε καλή ανοσολογική απόκριση και ήταν καλά ανεκτό για την πρόληψη σοβαρής νόσου, αλλά τα ευρύτερα αποτελέσματα είναι ασαφή.
Όπως πάντα, η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να κρατήσετε το περιβάλλον απαλλαγμένο από τρωκτικά. Ωστόσο, αυτό είναι πιο εύκολο να το πεις παρά να το κάνεις -επομένως ο καθαρισμός με απολυμαντικό είναι απαραίτητος για να διασφαλιστεί ότι οι περιοχές είναι απαλλαγμένες από υγρά τρωκτικών και περιττώματα. Αφήστε το απολυμαντικό ή το λευκαντικό να μουλιάσει την περιοχή για τουλάχιστον πέντε λεπτά πριν καθαρίσετε με απορροφητικά υλικά. Γάντια και μάσκα, φυσικά, πρέπει να φοράτε πάντα.
