Η σωματική δραστηριότητα θεωρείται ένας τρόπος για την παράταση της ανθρώπινης ζωής, αλλά φινλανδικές μελέτες δίδυμων διαπίστωσαν ότι τα οφέλη της σωματικής δραστηριότητας για τη μακροζωία μπορεί να μην είναι τόσο ξεκάθαρα όσο πιστευόταν προηγουμένως.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Jyväskylä, στη Φινλανδία, ερεύνησαν τη σχέση μεταξύ της μακροχρόνιας σωματικής δραστηριότητας ελεύθερου χρόνου και θνησιμότητας, καθώς και το αν η σωματική δραστηριότητα μπορεί να μετριάσει τον αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας λόγω γενετικής προδιάθεσης σε ασθένειες. Επιπλέον, εξέτασαν τη σχέση μεταξύ της φυσικής δραστηριότητας και της μεταγενέστερης βιολογικής γήρανσης.
Η μελέτη περιελάμβανε 22.750 Φινλανδούς διδύμους που γεννήθηκαν πριν από το 1958, των οποίων η σωματική δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο αξιολογήθηκε το 1975, το 1981 και το 1990. Η παρακολούθηση της θνησιμότητας συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του 2020. Γενετικά δεδομένα ήταν διαθέσιμα για 4.897 διδύμους. Η γενετική ευαισθησία των διδύμων σε στεφανιαία νόσο, καθώς και η συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση αξιολογήθηκε χρησιμοποιώντας νέες βαθμολογίες πολυγονιδιακού κινδύνου, οι οποίες αθροίζουν την ευαισθησία όλους του γονιδιώματος στη νοσηρότητα. Επιπλέον, η θνησιμότητα από όλες τις αιτίες και τα καρδιαγγειακά νοσήματα παρακολουθήθηκαν σε 180 πανομοιότυπα δίδυμα ζεύγη. Ο ρυθμός βιολογικής γήρανσης 1.153 διδύμων αξιολογήθηκε από δείγμα αίματος.
H μέτρια δραστηριότητα αποδίδει μέγιστα οφέλη μακροζωίας
Τέσσερις διακριτές υποομάδες προσδιορίστηκαν από τα δεδομένα, τα οποία βασίστηκαν στη σωματική δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο κατά τη διάρκεια της 15ετούς παρακολούθησης: καθιστική, μέτρια δραστήρια, ενεργή, πολύ δραστήρια ομάδα.
Όταν εξετάστηκαν οι διαφορές στη θνησιμότητα μεταξύ των ομάδων κατά την παρακολούθηση 30 ετών, διαπιστώθηκε ότι το μεγαλύτερο όφελος -7% χαμηλότερος κίνδυνος θνησιμότητας-επιτεύχθηκε μεταξύ της καθιστικής και μέτριας δραστηριότητας. Ένα υψηλότερο επίπεδο σωματικής δραστηριότητας δεν έφερε πρόσθετο όφελος.
Όταν η θνησιμότητα εξετάστηκε ξεχωριστά τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, βρέθηκε μια σαφής βραχυπρόθεσμη σχέση: όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας, τόσο χαμηλότερος ο κίνδυνος θνησιμότητας. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, όσοι ήταν ιδιαίτερα δραστήριοι δεν διέφεραν από εκείνους που έκαναν καθιστική ζωή ως προς τη θνησιμότητα.
«Μια κατάσταση που προηγείται της ασθένειας μπορεί να περιορίσει τη σωματική δραστηριότητα και τελικά να οδηγήσει σε θάνατο, όχι η ίδια η έλλειψη άσκησης», λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Elina Sillanpää από τη Σχολή Επιστημών Αθλητισμού και Υγείας. «Αυτό μπορεί να επηρεάσει τη σχέση μεταξύ της φυσικής δραστηριότητας και της θνησιμότητας βραχυπρόθεσμα».
Η συμμόρφωση με τις κατευθυντήριες γραμμές δεν εγγυάται χαμηλότερη θνησιμότητα
Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης εάν η τήρηση των οδηγιών σωματικής δραστηριότητας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας επηρεάζει τη θνησιμότητα και τον κίνδυνο γενετικής νόσου. Οι οδηγίες προτείνουν 150 έως 300 λεπτά μέτριας ή 75 έως 150 λεπτά έντονης δραστηριότητας την εβδομάδα. Η μελέτη διαπίστωσε ότι η τήρηση αυτών των οδηγιών δεν μείωσε τον κίνδυνο θνησιμότητας ή τον κίνδυνο γενετικής νόσου. Ακόμη και για διδύμους που πληρούσαν τα συνιστώμενα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας σε μια περίοδο 15 ετών, δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στα ποσοστά θνησιμότητας σε σύγκριση με τον λιγότερο ενεργό δίδυμο.
«Η ευρέως παρατηρούμενη ευνοϊκή συσχέτιση μεταξύ σωματικής δραστηριότητας και θνησιμότητας βασίζεται σε μελέτες παρατήρησης που είναι επιρρεπείς σε προκατάληψη από διαφορετικές πηγές», λέει η μεταδιδακτορική ερευνήτρια Laura Joensuu από τη Σχολή Επιστημών Αθλητισμού και Υγείας. «Στις μελέτες μας, στοχεύσαμε να λάβουμε υπόψη διάφορες πηγές προκαταλήψεων και σε συνδυασμό με τη μακρά περίοδο παρακολούθησης, δεν μπορέσαμε να επιβεβαιώσουμε ότι η τήρηση των οδηγιών σωματικής δραστηριότητας μετριάζει τον κίνδυνο γενετικής καρδιαγγειακής νόσου ή μειώνει αιτιολογικά τη θνησιμότητα».
Η σύνδεση μεταξύ της φυσικής δραστηριότητας και της βιολογικής γήρανσης έχει σχήμα U
Η βιολογική γήρανση προσδιορίστηκε από δείγματα αίματος χρησιμοποιώντας επιγενετικά ρολόγια. Τα επιγενετικά ρολόγια επιτρέπουν την εκτίμηση του βιολογικού ρυθμού γήρανσης ενός ατόμου με βάση τις ομάδες μεθυλίου που ρυθμίζουν την έκφραση των γονιδίων και συνδέονται με τη διαδικασία γήρανσης.
«Βρήκαμε ότι η συσχέτιση μεταξύ της σωματικής δραστηριότητας στον ελεύθερο χρόνο και της βιολογικής γήρανσης είχε σχήμα U: Η βιολογική γήρανση επιταχύνθηκε σε όσους ασκούνταν λιγότερο και περισσότερο», λέει η Sillanpää. Άλλοι τρόποι ζωής, όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, εξηγούν σε μεγάλο βαθμό τις ευνοϊκές συσχετίσεις της φυσικής δραστηριότητας με τη βιολογική γήρανση.
Περισσότερες πληροφορίες:
- Anna Kankaanpää, Asko Tolvanen, Laura Joensuu, Katja Waller, Aino Heikkinen, Jaakko Kaprio, Miina Ollikainen, Elina Sillanpää. The associations of long-term physical activity in adulthood with later biological ageing and all-cause mortality – a prospective twin study. European Journal of Epidemiology, 2025; 40 (1): 107 DOI: 10.1007/s10654-024-01200-x
- Laura Joensuu, Katja Waller, Anna Kankaanpää, Teemu Palviainen, Jaakko Kaprio, Elina Sillanpää. Genetic Liability to Cardiovascular Disease, Physical Activity, and Mortality: Findings from the Finnish Twin Cohort. Medicine & Science in Sports & Exercise, 2024; 56 (10): 1954 DOI: 10.1249/MSS.0000000000003482
