Stephanie Kullmann, Professor, Metabolic Neuroimaging, University of Tübingen, The Conversation.
Μετά από μια κουραστική, αγχωτική μέρα στη δουλειά ή όταν πιέζει ο χρόνος, ο πειρασμός να έχετε ένα γρήγορο, χορταστικό σναk, όπως πατατάκια ή μια μπάρα σοκολάτας, μπορεί να είναι δυνατός. Η έρευνα δείχνει ότι αυτές οι εξαιρετικά επεξεργασμένες τροφές με πολλές θερμίδες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας, αλλά τα μόνιμα αποτελέσματα που έχουν αυτές οι τροφές στον εγκέφαλο δεν ήταν ξεκάθαρα μέχρι τώρα.
Παραδόξως, ακόμη και η βραχυπρόθεσμη κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων, ανθυγιεινών τροφίμων μπορεί να μειώσει σημαντικά την ευαισθησία στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο υγιών ανθρώπων. Αυτή η επίδραση παραμένει ακόμη και μετά την επιστροφή σε μια κανονική διατροφή, όπως φαίνεται σε μια πρόσφατη μελέτη που διεξήγαμε οι συνάδελφοί μου και εγώ, υπογραμμίζοντας τον σημαντικό ρόλο του εγκεφάλου στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας.
Η ανθυγιεινή κατανομή λίπους και η συνεχής αύξηση βάρους συνδέονται με την απόκριση του εγκεφάλου στην ινσουλίνη. Σε ένα υγιές άτομο, η ινσουλίνη βοηθά στον έλεγχο της όρεξης στον εγκέφαλο. Ωστόσο, σε άτομα με παχυσαρκία, η ινσουλίνη χάνει την ικανότητά της να ρυθμίζει τις διατροφικές συνήθειες, οδηγώντας σε αντίσταση στην ινσουλίνη.
Η ινσουλίνη παίζει πολλούς ρόλους στο σώμα, συμπεριλαμβανομένου του να βοηθά τη ζάχαρη ή τη γλυκόζη να φτάσει στα μυϊκά κύτταρα για να χρησιμοποιηθεί για ενέργεια μετά από ένα γεύμα. Στον εγκέφαλο, η ινσουλίνη δίνει επίσης σήμα στο σώμα να τρώει λιγότερο μειώνοντας την πρόσληψη τροφής.
Δεν ανταποκρίνεται κάθε εγκέφαλος το ίδιο
Αλλά δεν ανταποκρίνεται κάθε εγκέφαλος το ίδιο στην ινσουλίνη. Πολλοί άνθρωποι έχουν αδύναμη ή απούσα απόκριση ινσουλίνης στον εγκέφαλο, γνωστή ως «αντίσταση στην ινσουλίνη του εγκεφάλου». Τα άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη του εγκεφάλου βιώνουν περισσότερη λαχτάρα για φαγητό και έχουν περισσότερο λίπος στην κοιλιά.
Το λίπος μπορεί να προάγει την παχυσαρκία και έτσι συμβάλλει σημαντικά στην αντίσταση στην ινσουλίνη. Όσο περισσότερα λιποκύτταρα υπάρχουν, ειδικά στην κοιλιά, τόσο λιγότερο αποτελεσματική γίνεται η ινσουλίνη. Το λίπος απελευθερώνει αγγελιαφόρες ουσίες που προάγουν την αντίσταση στην ινσουλίνη.
Ωστόσο, τα σημάδια μειωμένης ευαισθησίας στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο φαίνονται ήδη πολύ πριν μιλήσουμε για παχυσαρκία, η οποία ορίζεται ως δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) πάνω από 30. Αυτό υπολογίζεται ως βάρος (σε κιλά) διαιρούμενο με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα), αλλά έχει τους περιορισμούς του. Συνιστάται λοιπόν η υπερβολική παχυσαρκία να πρέπει να επιβεβαιώνεται με τη μέτρηση του σωματικού λίπους.
Μετά από μόλις πέντε ημέρες κατανάλωσης επιπλέον 1.500 θερμίδων που αποτελούνταν από σοκολάτες και πατατάκια, η ευαισθησία στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο των συμμετεχόντων στη μελέτη μειώθηκε δραστικά. Και εμφάνισαν συμπτώματα που μέχρι τώρα είχαν παρατηρηθεί κυρίως σε παχύσαρκα άτομα.
Ακόμη και μία εβδομάδα μετά την επανέναρξη μιας κανονικής δίαιτας, οι μαγνητικές τομογραφίες έδειξαν μια επίμονα χαμηλή ευαισθησία στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο. Αν και δεν παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στο βάρος, αυτή τη σύντομη περίοδος αρκούσε για να αυξηθεί το ηπατικό λίπος.
Φαίνεται ότι η παχυσαρκία δεν είναι μόνο θέμα κακής διατροφής και ανεπαρκούς άσκησης. Έχει επίσης να κάνει πολύ με την προσαρμογή της απόκρισης της ινσουλίνης του εγκεφάλου σε βραχυπρόθεσμες αλλαγές στη διατροφή πριν συμβεί οποιαδήποτε αύξηση βάρους.
Είναι όμως η αντίσταση στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο ένα μόνιμο ζήτημα; Στο παρελθόν, η τακτική άσκηση για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα έχει αποδειχθεί ότι αποκαθιστά την ευαισθησία του εγκεφάλου στην ινσουλίνη σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα. Μπορεί να γίνει η υπόθεση ότι αυτό θα μπορούσε να ισχύει και για άτομα κανονικού βάρους.
Ο αριθμός των παχύσαρκων ανθρώπων παγκοσμίως έχει υπερδιπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Και υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι αυτή η τάση θα τελειώσει σύντομα. Ωστόσο, ο ρόλος του εγκεφάλου πρέπει να ληφθεί υπόψη, καθώς οι μηχανισμοί στο σώμα που οδηγούν στην παχυσαρκία είναι πιο περίπλοκοι από μια απλή κακή διατροφή και έλλειψη άσκησης.
