Σε σύγκριση με τη ζάχαρη, η κατανάλωση σουκραλόζης -ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο υποκατάστατο ζάχαρης- αυξάνει τη δραστηριότητα στον υποθάλαμο, μια περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει την όρεξη και το σωματικό βάρος, σύμφωνα με μια νέα μελέτη του Keck School of Medicine – University of Southern California. Η σουκραλόζη αλλάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο ο υποθάλαμος επικοινωνεί με άλλες περιοχές του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εμπλέκονται στα κίνητρα. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Metabolism.
Περίπου το 40% των Αμερικανών καταναλώνουν τακτικά υποκατάστατα ζάχαρης, συνήθως ως τρόπο μείωσης των θερμίδων ή της πρόσληψης ζάχαρης.
«Αλλά είναι αυτές οι ουσίες πραγματικά χρήσιμες για τη ρύθμιση του σωματικού βάρους; Τι συμβαίνει στο σώμα και τον εγκέφαλο όταν τις καταναλώνουμε και διαφέρουν τα αποτελέσματα από το ένα άτομο στο άλλο;», είπε η αντίστοιχη συγγραφέας της μελέτης, Kathleen Alanna Page, διευθύντρια του Ινστιτούτου Ερευνών για τον Διαβήτη και την Παχυσαρκία του USC. Η Page και οι συνεργάτες της σχεδίασαν ένα τυχαιοποιημένο πείραμα για να ελέγξουν πώς η σουκραλόζη αλλάζει την εγκεφαλική δραστηριότητα, τα επίπεδα ορμονών και την πείνα. Προηγούμενη έρευνα -που έγινε κυρίως με μοντέλα ζώων και μελέτες μεγάλου πληθυσμού- υπαινίχθηκε μια σχέση μεταξύ των γλυκαντικών χωρίς θερμίδες και της παχυσαρκίας, αλλά δεν έδειξε άμεσα πώς αυτές οι ουσίες επηρεάζουν την πείνα στους ανθρώπους.
Οι ερευνητές εξέτασαν πώς ανταποκρίθηκαν 75 συμμετέχοντες μετά την κατανάλωση νερού, ενός ποτού ζαχαρούχου με σουκραλόζη ή ενός ποτού ζαχαρούχου με κανονική ζάχαρη. Συνέλεξαν σαρώσεις εγκεφάλου με λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), δείγματα αίματος και αξιολογήσεις πείνας πριν και μετά την κατανάλωση του ποτού από τους συμμετέχοντες.
Η σουκραλόζη αύξησε την πείνα και τη δραστηριότητα στον υποθάλαμο, ειδικά σε άτομα με παχυσαρκία. Άλλαξε επίσης τον τρόπο που ο υποθάλαμος επικοινωνούσε με άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Σε αντίθεση με τη ζάχαρη, η σουκραλόζη δεν αύξησε τα επίπεδα στο αίμα ορισμένων ορμονών που δημιουργούν αίσθημα πληρότητας.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η σουκραλόζη μπερδεύει τον εγκέφαλο παρέχοντας μια γλυκιά γεύση χωρίς την αναμενόμενη θερμιδική ενέργεια, είπε η Page. Αυτή η «αναντιστοιχία» θα μπορούσε ακόμη και να προκαλέσει αλλαγές στη λαχτάρα για κατανάλωση και στη διατροφική συμπεριφορά. «Αν το σώμα σας περιμένει μια θερμίδα λόγω της γλυκύτητας, αλλά δεν παίρνει τις θερμίδες που περιμένει, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος προετοιμάζεται να λαχταρά αυτές τις ουσίες με την πάροδο του χρόνου», είπε.
Αλλοιωμένη απόκριση του εγκεφάλου
Η μελέτη περιελάμβανε 75 συμμετέχοντες, περίπου ομοιόμορφα χωρισμένους μεταξύ ανδρών και γυναικών και την κατάσταση βάρους (υγιές βάρος, υπέρβαροι ή παχύσαρκοι). Σε τρεις ξεχωριστές επισκέψεις, κάθε συμμετέχων δοκίμασε σουκραλόζη, ζάχαρη ή νερό, επιτρέποντας στους ερευνητές να αναζητήσουν διαφορές τόσο εντός όσο και μεταξύ των ατόμων.
Σε κάθε επίσκεψη, οι ερευνητές συνέλεγαν βασικές σαρώσεις εγκεφάλου και δείγματα αίματος. Ζήτησαν επίσης από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν το πόσο πεινούσαν. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες κατανάλωναν 300 ml νερού, ένα ρόφημα με ζάχαρη ή ένα ρόφημα ζαχαρούχο με σουκραλόζη. Οι ερευνητές συνέλεξαν σαρώσεις εγκεφάλου, δείγματα αίματος και αξιολογήσεις πείνας αρκετές φορές κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ωρών.
Σε σύγκριση με την κατανάλωση ζάχαρης, η κατανάλωση σουκραλόζης αύξησε την εγκεφαλική δραστηριότητα στον υποθάλαμο και τα αισθήματα πείνας. Σε σύγκριση με το πόσιμο νερό, η σουκραλόζη αύξησε τη δραστηριότητα του υποθαλάμου, αλλά δεν άλλαξε τα συναισθήματα της πείνας. Αυτά τα αποτελέσματα ήταν ισχυρότερα στα άτομα με παχυσαρκία.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν επίσης σαρώσεις fMRI για να μελετήσουν τη λειτουργική συνδεσιμότητα, η οποία δείχνει πώς οι περιοχές του εγκεφάλου επικοινωνούν μεταξύ τους. Η κατανάλωση σουκραλόζης οδήγησε σε αυξημένη συνδεσιμότητα μεταξύ του υποθαλάμου και πολλών περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται με τα κίνητρα και την αισθητηριακή επεξεργασία -συμπεριλαμβανομένου του πρόσθιου περιφερικού φλοιού, ο οποίος παίζει ρόλο στη λήψη αποφάσεων.
Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η σουκραλόζη θα μπορούσε να επηρεάσει την επιθυμία ή τη διατροφική συμπεριφορά, είπε η Page.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η κατανάλωση ζάχαρης οδήγησε σε αυξήσεις του σακχάρου στο αίμα και των ορμονών που το ρυθμίζουν, συμπεριλαμβανομένης της ινσουλίνης και του πεπτιδίου 1 που μοιάζει με γλυκαγόνη (GLP-1). Η κατανάλωση σουκραλόζης, από την άλλη πλευρά, δεν είχε καμία επίδραση σε αυτές τις ορμόνες.
«Το σώμα χρησιμοποιεί αυτές τις ορμόνες για να πει στον εγκέφαλο ότι καταναλώσατε θερμίδες, προκειμένου να μειώσει την πείνα», είπε η Page. «Η σουκραλόζη δεν είχε αυτό το αποτέλεσμα -και οι διαφορές στις ορμονικές αποκρίσεις στη σουκραλόζη σε σύγκριση με τη ζάχαρη ήταν ακόμη πιο έντονες σε συμμετέχοντες με παχυσαρκία».
Ηλικία, φύλο και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
Ενώ η μελέτη απαντά σε βασικά ερωτήματα σχετικά με το πώς ο εγκέφαλος και το σώμα ανταποκρίνονται στη σουκραλόζη, εγείρει πολλά άλλα. Έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις οι παρατηρούμενες αλλαγές στην εγκεφαλική και ορμονική δραστηριότητα; Απαιτούνται διαχρονικές μελέτες που να μετρούν το σωματικό βάρος και τη διατροφική συμπεριφορά για να διευκρινιστεί η σχέση.
Η Page και οι συνάδελφοί της παρατήρησαν επίσης διαφορές ανά φύλο: οι γυναίκες εμφάνισαν μεγαλύτερες αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα από τους άνδρες, γεγονός που υποδηλώνει ότι η σουκραλόζη μπορεί να επηρεάσει διαφορετικά τα φύλα. Η Page έχει τώρα ξεκινήσει μια μελέτη παρακολούθησης που διερευνά πώς τα γλυκαντικά χωρίς θερμίδες επηρεάζουν τον εγκέφαλο των παιδιών και των εφήβων, που καταναλώνουν περισσότερη ζάχαρη και υποκατάστατα ζάχαρης από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα.
Περισσότερες πληροφορίες: Non-caloric sweetener effects on brain appetite regulation in individuals across varying body weights, Nature Metabolism (2025). DOI: 10.1038/s42255-025-01227-8.
