Τα οφέλη της προπόνησης με βάρη είναι πολλά: προάγει την αύξηση της δύναμης και της μυϊκής μάζας, μειώνει το σωματικό λίπος και συμβάλλει στην ευεξία και την ψυχική υγεία. Tώρα μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από Κρατικό Πανεπιστήμιο του Campinas (UNICAMP), στην πολιτεία του Σάο Πάολο της Βραζιλίας, έδειξε ένα άλλο σημαντικό αποτέλεσμα, ότι προστατεύει τον εγκέφαλο των ηλικιωμένων από την άνοια. Τα ευρήματα δημοσιεύονται στο περιοδικό GeroScience.
Στη μελέτη συμμετείχαν 44 άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση -μια ενδιάμεση κλινική κατάσταση μεταξύ της φυσιολογικής γήρανσης και της νόσου Αλτσχάιμερ στην οποία η γνωστική έκπτωση είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη για την ηλικία, υποδηλώνοντας υψηλότερο κίνδυνο άνοιας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η προπόνηση δύναμης όχι μόνο βελτίωσε την απόδοση της μνήμης αλλά άλλαξε και την ανατομία του εγκεφάλου.
Μετά από έξι μήνες προπόνησης με βάρη δύο φορές την εβδομάδα, οι συμμετέχοντες έδειξαν προστασία έναντι της ατροφίας στον ιππόκαμπο και το προσφηνοειδές λόβιο (precuneus) -περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ- καθώς και βελτιώσεις στις παραμέτρους που αντικατοπτρίζουν την υγεία των νευρώνων (ακεραιότητα της λευκής ουσίας).
«Γνωρίζαμε ήδη ότι θα υπήρχε σωματική βελτίωση. Φανταζόμασταν επίσης γνωστική βελτίωση, αλλά θέλαμε να δούμε την επίδραση της προπόνησης με βάρη στον εγκέφαλο των ηλικιωμένων με ήπια γνωστική εξασθένηση. Η μελέτη έδειξε ότι η προπόνηση με βάρη είναι ένας ισχυρός σύμμαχος κατά της άνοιας, ακόμη και για άτομα που ήδη διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να την εμφανίσουν», είπε η πρώτη συγγραφέας του άρθρου Isadora Ribeiro.
Η εργασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Ινστιτούτου Νευροεπιστήμης και Νευροτεχνολογίας της Βραζιλίας (BRAINN) και είναι η πρώτη που καταδεικνύει τι συμβαίνει με την ακεραιότητα της λευκής ουσίας ατόμων με ήπια γνωστική εξασθένηση μετά από προπόνηση με βάρη.
«Εκτός από νευροψυχολογικές εξετάσεις, πραγματοποιήσαμε επίσης μαγνητικές τομογραφίες στην αρχή και στο τέλος της μελέτης», είπε ο Marcio Balthazar, ερευνητής της μελέτης. «Τα νέα φάρμακα κατά των αμυλοειδών που εγκρίθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, για τη θεραπεία της άνοιας και για άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση, κοστίζουν περίπου 30.000 δολάρια ετησίως. Αυτό είναι πολύ υψηλό κόστος».
Οι συμμετέχοντες στη μελέτη χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: οι μισοί υποβλήθηκαν σε πρόγραμμα ασκήσεων αντίστασης με προπονήσεις με βάρη δύο φορές την εβδομάδα με μέτρια έως υψηλή ένταση και προοδευτικά με μεγαλύτερα φορτία. Οι άλλοι μισοί δεν ασκήθηκαν και ήταν μέρος της λεγόμενης ομάδας ελέγχου.
Στις αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν στο τέλος της παρέμβασης, αυτοί που έκαναν προπόνηση με βάρη είχαν καλύτερη απόδοση στη λεκτική επεισοδιακή μνήμη, βελτιωμένη ακεραιότητα των νευρώνων και τις περιοχές που σχετίζονται με τη νόσο του Αλτσχάιμερ προστατευμένες από την ατροφία, ενώ η ομάδα ελέγχου παρουσίασε επιδείνωση των παραμέτρων του εγκεφάλου.
«Ένα χαρακτηριστικό των ατόμων με ήπια γνωστική εξασθένηση είναι ότι έχουν απώλεια όγκου σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανάπτυξη του Αλτσχάιμερ. Αλλά στην ομάδα που έκανε προπόνηση δύναμης, η δεξιά πλευρά του ιππόκαμπου και το προσφηνοειδές λόβιο προστατεύονταν από την ατροφία. Αυτό το αποτέλεσμα δικαιολογεί τη σημασία της τακτικής προπόνησης με βάρη, ειδικά για τους ηλικιωμένους», είπε η Ribeiro. «Όλα τα άτομα στην ομάδα bodybuilding εμφάνισαν βελτιώσεις στη μνήμη και την ανατομία του εγκεφάλου. Πέντε από αυτά έφτασαν στο τέλος της μελέτης χωρίς κλινική διάγνωση ήπιας γνωστικής εξασθένησης. Αυτό μας οδηγεί να φανταστούμε ότι μεγαλύτερες προπονήσεις, διάρκειας τριών ετών, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να αντιστρέψουν αυτή τη διάγνωση ή να καθυστερήσουν οποιοδήποτε είδος άνοιας».
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η άσκηση με βάρη μπορεί να προστατεύσει τον εγκέφαλο από την άνοια με δύο τρόπους: διεγείροντας την παραγωγή του νευρικού αυξητικού παράγοντα (μια σημαντική πρωτεΐνη για την ανάπτυξη, τη διατήρηση και την επιβίωση των νευρώνων) και με την προώθηση της αποφλεγμονής στο σώμα.
Οποιαδήποτε σωματική άσκηση, είτε προπόνηση με βάρη είτε αερόβια δραστηριότητα, είναι γνωστό ότι αυξάνει τα επίπεδα του μορίου BDNF (νευροτροφικός παράγοντας που προέρχεται από τον εγκέφαλο) που εμπλέκεται στην ανάπτυξη των εγκεφαλικών κυττάρων. Μπορεί επίσης να κινητοποιήσει τα αντιφλεγμονώδη Τ-κύτταρα. Αυτό είναι το κλειδί. Εξάλλου, όσο πιο προφλεγμονώδης πρωτεΐνη απελευθερώνεται στο σώμα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα εμφάνισης άνοιας, επιταχύνοντας τη νευροεκφυλιστική διαδικασία και σχηματίζοντας δυσλειτουργικές πρωτεΐνες που τελικά σκοτώνουν τους νευρώνες.
Για να αξιολογηθούν αυτά τα ζητήματα, μετρήθηκαν τα επίπεδα της ιρισίνης και του BDNF των εθελοντών, ουσίες των οποίων η σύνθεση διεγείρεται από τη μυϊκή σύσπαση και σχετίζονται με τη νευρική προστασία και τη συναπτική πλαστικότητα. Τα αποτελέσματα αναλύονται για την ώρα. «Είναι μια συνέχεια αυτής της μελέτης στην οποία θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα πώς αυτοί οι παράγοντες σχετίζονται με αλλαγές στην ανατομία του εγκεφάλου. Πιστεύουμε ότι είναι ένα σύνολο αντιφλεγμονωδών και νευροπροστατευτικών παραγόντων που οδηγούν σε αυτές τις αλλαγές», είπε η Ribeiro.
Isadora C. Ribeiro et al, Resistance training protects the hippocampus and precuneus against atrophy and benefits white matter integrity in older adults with mild cognitive impairment, GeroScience (2025). DOI: 10.1007/s11357-024-01483-8.
