Η Ευρώπη έχει τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων ιλαράς από το 1997, σύμφωνα με νέα έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Υπήρξαν 127.350 περιπτώσεις το 2024, περίπου διπλάσιος αριθμός από το 2023. «Η ιλαρά επέστρεψε και είναι μια κλήση αφύπνισης», ανέφερε ο Hans Henri P. Kluge, περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ Ευρώπης. «Χωρίς υψηλά ποσοστά εμβολιασμού, δεν υπάρχει ασφάλεια υγείας».
Πέρυσι σημειώθηκαν 38 θάνατοι από ιλαρά. Η μετάδοση είναι παρόμοια με τη νόσο COVID, με τα αναπνευστικά σταγονίδια και τα αεροζόλ (μέσω του αέρα) να διαδίδουν τον ιό μεταξύ των ανθρώπων. Η μόλυνση προκαλεί εξάνθημα και πυρετό σε ήπιες περιπτώσεις και εγκεφαλίτιδα (πρήξιμο του εγκεφάλου), πνευμονία και τύφλωση σε σοβαρές περιπτώσεις. Οι νοσηλείες και οι θάνατοι είναι συντριπτικοί σε μη εμβολιασμένα άτομα, με τα ποσοστά θνησιμότητας στις ανεπτυγμένες χώρες να κυμαίνονται από 1 στις 1.000-5.000 περιπτώσεις ιλαράς. Κάθε άτομο που έχει μολυνθεί από ιλαρά θα μεταδώσει, κατά μέσο όρο, τον ιό σε 12-18 άλλα άτομα. Αυτό είναι πιο μολυσματικό από τη νόσο COVID -κάποιος με την παραλλαγή Όμικρον θα μεταδώσει τον ιό σ περίπου οκτώ άλλους.
Ασφαλές εμβόλιο
Το 2022 ο ΠΟΥ περιέγραψε την ιλαρά ως «άμεση απειλή σε κάθε περιοχή του κόσμου». Ο εκτεταμένος αντίκτυπος της COVID κατέστησε πιο δύσκολη την πρόσβαση των ανθρώπων στην υγειονομική περίθαλψη, μειώνοντας την ικανότητα των τακτικών υπηρεσιών υγείας -όπως οι εμβολιασμοί- να λειτουργούν σωστά. Τα νέα στοιχεία από τον ΠΟΥ Ευρώπης είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια των χαμηλότερων ποσοστών εμβολιασμού.
Η ιλαρά μπορεί να προληφθεί σχεδόν εξ ολοκλήρου με εμβόλια, με δύο δόσεις να παρέχουν μεγαλύτερη από 99% προστασία έναντι της μόλυνσης. Το εμβόλιο έχει εξαιρετικό ιστορικό ασφάλειας, με τις σοβαρές βλάβες να είναι εξαιρετικά σπάνιες. Το ποσοστό του πληθυσμού που χρειάζεται να εμβολιαστεί για να διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα η τοπική μετάδοση και να αποφευχθούν τα κρούσματα (η λεγόμενη «ανοσία της αγέλης») είναι περίπου 95%.
Ο ΠΟΥ Ευρώπης τόνισε ορισμένα παραδείγματα όπου υπάρχουν σαφή κενά στην κάλυψη εμβολίων. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Ρουμανία, λιγότερο από το 80% των επιλέξιμων παιδιών εμβολιάστηκαν το 2023, με ποσοστά κάτω του 50% τα τελευταία πέντε ή περισσότερα χρόνια. Η Ρουμανία είχε τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων ιλαράς στην Ευρώπη το 2024, περίπου 30.692 κρούσματα.
Παραπληροφόρηση
Η παραπληροφόρηση είναι ο σημαντικός παράγοντας που μειώνει την πρόσληψη του εμβολίου. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο πρώην γιατρός Andrew Wakefield παρουσίασε παραποιημένα δεδομένα το 2002 υποστηρίζοντας ότι το εμβόλιο MMR (ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς) προκαλεί αυτισμό. Δημοσίευσε αυτούς τους ισχυρισμούς στο The Lancet, αν και η μελέτη ανακλήθηκε αργότερα. Ο ψεύτικος φόβος ήταν ο βασικός παράγοντας μιας μεγάλης επιδημίας ιλαράς μεταξύ των εφήβων στην Αγγλία το 2012. Οι ισχυρισμοί έχουν εξαπλωθεί διεθνώς. Το 2020, μια έρευνα πληθυσμού των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι «το 18% των ερωτηθέντων δηλώνουν λανθασμένα ότι είναι πολύ ή κάπως ακριβές να πούμε ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό».
Δυστυχώς, η παραπληροφόρηση για την υγεία μπορεί να βρεθεί ακόμη και στα υψηλότερα επίπεδα μιας κυβέρνησης. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έκανε επανειλημμένα ανακριβείς ισχυρισμούς κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID, συμπεριλαμβανομένης της πρότασης ότι η ένεση απολυμαντικού μπορεί να θεραπεύσει τη νόσο. Το 2025 διόρισε τον Ρόμπερτ Κένεντι ως Γραμματέα Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών ο οποίος έχει υποστηρίξει αντιεμβολιαστικές απόψεις. Σε πρόσφατη συνέντευξη στο Fox, ο Κέντεντι είπε για το εμβόλιο MMR: «Πραγματικά προκαλεί θανάτους κάθε χρόνο. Προκαλεί όλες τις ασθένειες που προκαλεί η ίδια η ιλαρά, εγκεφαλίτιδα και τύφλωση, κ.λπ».
Η Εταιρεία Λοιμωδών Νοσημάτων της Αμερικής επισημαίνει ότι «δεν υπήρξαν θάνατοι που να σχετίζονται με το εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς σε υγιή άτομα». Αυτό συμβαίνει εν μέσω δύο θανάτων από ιλαρά σε μη εμβολιασμένους στις ΗΠΑ, οι πρώτοι τέτοιοι θάνατοι από το 2003. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι το εμβόλιο κατά της ιλαράς απέτρεψε 94 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως μεταξύ 1974 και 2024. Αυτή η αστάθεια που προέρχεται από τις ΗΠΑ και αλλού έχει σημασία για την Ευρώπη. Το αντιεμβολιαστικό αίσθημα που προωθείται στο Facebook είχε ως αποτέλεσμα σχόλια για τις αναρτήσεις από πολλές χώρες.
Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να τεθούν ξανά υπό έλεγχο τα κρούσματα και η ακριβής ενημέρωση για τα εμβόλια να είναι το βασικό μήνυμα στις δημόσιες συζητήσεις. Όπως τονίζει ο Δρ Kluge: «Ο ιός της ιλαράς δεν ξεκουράζεται ποτέ -και ούτε εμείς μπορούμε».
