Υπάρχουν περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την αλτρουιστική συμπεριφορά; Μαζί με συναδέλφους από τα πανεπιστήμια της Λωζάνης, της Ουτρέχτης και του Κέιπ Τάουν, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Heinrich Heine του Ντίσελντορφ εξέτασαν μια πολύ ειδική ομάδα ασθενών και διαπίστωσαν ότι η πλαγιοβασική αμυγδαλή (basolateral amygdala), που είναι μέρος του μεταιχμιακού συστήματος, παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό.
Στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, οι ερευνητές περιγράφουν πώς αυτή η περιοχή βαθμονομεί την κοινωνική συμπεριφορά. Η προκοινωνική συμπεριφορά, δηλαδή η βοήθεια προς τους άλλους, είναι ακρογωνιαίος λίθος της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Ωστόσο, οι νευρωνικοί μηχανισμοί που καθορίζουν αυτή τη συμπεριφορά απέναντι σε διαφορετικούς κοινωνικούς αστερισμούς δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί, επομένως το ερώτημα παραμένει: Πώς αλλάζει η κοινωνική συμπεριφορά ανάλογα με το πόσο νοιάζονται συναισθηματικά οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων;
Ένα ειδικό ερευνητικό περιβάλλον παρουσιάστηκε στη Νότια Αφρική. Ο καθηγητής Tobias Kalenscher, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, εξηγεί: «Ήταν μια μοναδική ευκαιρία να εργαστώ επιτόπου με μια ομάδα ασθενών που πάσχουν από την εξαιρετικά σπάνια νόσο Urbach-Wiethe».
Αυτή η ασθένεια προκαλεί βλάβη στη λεγόμενη πλαγιοβασική αμυγδαλή χωρίς να επηρεάζει άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Η συναισθηματική ζωή και η κοινωνική συμπεριφορά των ασθενών με Urbach-Wiethe διαφέρουν. Πάνω απ’ όλα, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τη συναισθηματική σημασία των εκφράσεων του προσώπου. Υπάρχουν λιγότερα από 150 γνωστά κρούσματα παγκοσμίως, αλλά μια ομάδα ατόμων Urbach-Wiethe ζει στο Namaqualand στη βόρεια Νότια Αφρική.
«Αυτοί οι ασθενείς αντιπροσωπεύουν ένα οιονεί φυσικό πειραματικό περιβάλλον για ερωτήσεις σχετικά με την προκοινωνική συμπεριφορά», προσθέτει ο Kalenscher. «Στην περίπτωση αυτών των ατόμων, επηρεάζονται ακριβώς εκείνες οι περιοχές του εγκεφάλου που πιστεύεται ότι παίζουν βασικό ρόλο στη συμπονετική συμπεριφορά προς τους άλλους».
Οι ερευνητές διεξήγαγαν τα λεγόμενα «δικτατορικά παιχνίδια» όπου οι συμμετέχοντες καλούνται να μοιράσουν χρηματικά ποσά. Οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να αποφασίσουν πόσα χρήματα ήθελαν να μοιραστούν με άλλα άτομα -στενούς φίλους, γνωστούς, γείτονες ή αγνώστους.
Ο Luca M. Lüpken, συν-συγγραφέας της μελέτης και διδακτορικός ερευνητής στο HHU, εξηγεί: «Τα αποτελέσματα ήταν ξεκάθαρα: Τα άτομα με βλάβη στην πλαγιοβασική αμυγδαλή ήταν εξίσου γενναιόδωρα με τους ανθρώπους με τους οποίους ήταν κοντά όσο και οι υγιείς συμμετέχοντες. Ωστόσο, μόλις επρόκειτο για άτομα με τα οποία είχαν λιγότερο συναισθηματική σχέση, ήταν πολύ πιο εγωιστές».
Ως εκ τούτου, οι συγγραφείς της μελέτης καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι πλαγιοβασική αμυγδαλή δεν είναι θεμελιωδώς απαραίτητη για τον αλτρουισμό, αλλά ότι βοηθά στη ρύθμιση του βαθμού γενναιοδωρίας ανάλογα με την κοινωνική απόσταση μεταξύ των ατόμων. Εάν αυτή η μορφή βαθμονόμησης λείπει, κυριαρχεί η φυσική τάση να δίνεται προτεραιότητα στην προσωπική ευημερία έναντι αυτής των άλλων, που σημαίνει ότι τα επηρεαζόμενα άτομα τείνουν να ενεργούν πιο εγωιστικά. Μόνο μια ισχυρή συναισθηματική προσκόλληση επιφέρει μεγαλύτερη γενναιοδωρία.
Ο Lüpken προσθέτει, «Η μελέτη μας δείχνει ότι η αμυγδαλή δεν προάγει γενικά ούτε αναστέλλει την προκοινωνική συμπεριφορά, αλλά μάλλον ρυθμίζει πότε και σε ποιο βαθμό ενεργούμε με προκοινωνικό τρόπο».
Αυτά τα ευρήματα εξηγούν τα βιολογικά θεμέλια της ανθρώπινης κοινωνικής συμπεριφοράς. Μπορούν επίσης να είναι σημαντικά για την απόκτηση καλύτερης κατανόησης άλλων καταστάσεων όπως ο αυτισμός και η ψυχοπάθεια, όπου οι κοινωνικές αποφάσεις είναι συχνά διαφορετικές από αυτές των υγιών ανθρώπων.
Ο Kalenscher τοποθετεί τα ευρήματα σε ευρύτερο πλαίσιο: «Οι κοινωνικές αποφάσεις δεν διαμορφώνονται μόνο από την ανατροφή ή την κουλτούρα μας. Στην πραγματικότητα είναι επίσης έντονα αγκυροβολημένες στους μηχανισμούς του εγκεφάλου μας».
Περισσότερες πληροφορίες: Kalenscher, Tobias, Steeper social discounting after human basolateral amygdala damage, Proceedings of the National Academy of Sciences (2025). DOI: 10.1073/pnas.2500692122.
