Του Justin Stebbing, The Conversation.
Οι αξονικές τομογραφίες αποτελούν ζωτικό μέρος της σύγχρονης ιατρικής. Βρίσκονται σε κάθε νοσοκομείο και πολλές κλινικές, δίνουν στους γιατρούς μια γρήγορη και λεπτομερή ματιά στο εσωτερικό του σώματος -βοηθώντας στη διάγνωση των πάντων, από καρκίνο και εγκεφαλικά έως τα εσωτερικά τραύματα. Αλλά μια νέα μελέτη δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει ένα κρυφό κόστος στην αυξανόμενη εξάρτησή μας από αυτήν την τεχνολογία.
Mελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Jama Internal Medicine, προειδοποιεί ότι οι αξονικές τομογραφίες που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ μόνο το 2023 θα μπορούσαν τελικά να οδηγήσουν σε περισσότερες από 100.000 επιπλέον περιπτώσεις καρκίνου. Εάν συνεχιστεί ο τρέχων ρυθμός σάρωσης, οι ερευνητές λένε ότι οι αξονικές τομογραφίες θα μπορούσαν να ευθύνονται για περίπου το 5% όλων των νέων καρκίνων που διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο.
Ανησυχίες
Αυτός ο αριθμός έχει εγείρει ανησυχίες. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι ο αριθμός των αξονικών τομογραφιών που έγιναν στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί κατά 30% σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία. Το 2023, εκτιμάται ότι πραγματοποιήθηκαν 93 εκατομμύρια εξετάσεις αξονικής τομογραφίας σε 62 εκατομμύρια άτομα.
Ο κίνδυνος από μία μόνο σάρωση είναι χαμηλός -αλλά όχι μηδενικός. Και όσο μικρότερος είναι ο ασθενής, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος. Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι επειδή το σώμα τους εξακολουθεί να αναπτύσσεται και οποιαδήποτε βλάβη προκαλείται από ιονίζουσα ακτινοβολία μπορεί να εμφανιστεί μετά από πολλά χρόνια.
Τούτου λεχθέντος, πάνω από το 90% των αξονικών τομογράφων εκτελούνται σε ενήλικες, επομένως αυτή η ομάδα αντιμετωπίζει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Οι πιο συνηθισμένοι καρκίνοι που συνδέονται με την έκθεση στην αξονική τομογραφία είναι ο πνεύμονας, το κόλον, η ουροδόχος κύστη και η λευχαιμία. Για τις γυναίκες, ο καρκίνος του μαστού είναι επίσης μια σημαντική ανησυχία.
Αυτό που κάνει αυτή την τελευταία εκτίμηση τόσο εντυπωσιακή είναι το πόσο έχει αυξηθεί ο κίνδυνος. Το 2009, μια παρόμοια ανάλυση προέβλεψε περίπου 29.000 μελλοντικούς καρκίνους που συνδέονται με αξονικές τομογραφίες. Ο νέος αριθμός είναι πάνω από τρεις φορές υψηλότερος -όχι μόνο λόγω περισσότερων σαρώσεων, αλλά επειδή νεότερη έρευνα επιτρέπει μια πιο λεπτομερή ανάλυση της έκθεσης σε ακτινοβολία σε συγκεκριμένα όργανα.
Η μελέτη κάνει επίσης μια εντυπωσιακή σύγκριση: αν τα πράγματα παραμείνουν ως έχουν, οι καρκίνοι που σχετίζονται με την αξονική τομογραφία θα μπορούσαν να ταιριάζουν με τον αριθμό των καρκίνων που προκαλούνται από το αλκοόλ ή το υπερβολικό βάρος -δύο γνωστοί παράγοντες κινδύνου.
Δεν ενέχουν όλες οι σαρώσεις το ίδιο επίπεδο κινδύνου. Στους ενήλικες, οι τομογραφίες της κοιλιάς και της λεκάνης πιστεύεται ότι συμβάλλουν τα μέγιστα σε μελλοντικές περιπτώσεις καρκίνου. Στα παιδιά, οι αξονικές τομογραφίες κεφαλής είναι αυτές που προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία -ειδικά για μωρά ηλικίας κάτω του ενός έτους.
Συχνά σωτήρια
Παρ’ όλα αυτά, οι γιατροί τονίζουν ότι οι αξονικές τομογραφίες είναι συχνά σωτήριες και παραμένουν απαραίτητες σε πολλές περιπτώσεις. Βοηθούν στην έγκαιρη αντιμετώπιση των καταστάσεων, καθοδηγούν τη θεραπεία και είναι ζωτικής σημασίας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η πρόκληση είναι να διασφαλίσουμε ότι χρησιμοποιούνται μόνο όταν πραγματικά χρειάζονται.
Οι νεότερες τεχνολογίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση του κινδύνου. Οι αξονικοί τομογράφοι με μέτρηση φωτονίων, για παράδειγμα, παρέχουν χαμηλότερες δόσεις ακτινοβολίας και οι σαρώσεις μαγνητικής τομογραφίας δεν χρησιμοποιούν καθόλου ακτινοβολία. Οι ερευνητές προτείνουν ότι η καλύτερη χρήση των διαγνωστικών λιστών ελέγχου θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει τους γιατρούς να αποφασίσουν πότε μια σάρωση είναι απαραίτητη και πότε μια ασφαλέστερη εναλλακτική λύση όπως η μαγνητική τομογραφία ή ο υπέρηχος μπορεί να κάνει τη δουλειά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η μελέτη δεν αποδεικνύει ότι οι αξονικές τομογραφίες προκαλούν καρκίνο σε μεμονωμένα άτομα. Οι εκτιμήσεις βασίζονται σε «μοντέλα κινδύνου» – όχι σε άμεσες αποδείξεις. Μάλιστα, το Αμερικανικό Κολλέγιο Ακτινολογίας επισημαίνει ότι καμία μελέτη δεν έχει συνδέσει ακόμη τις αξονικές τομογραφίες απευθείας με τον καρκίνο στον άνθρωπο, ακόμη και μετά από πολλαπλές σαρώσεις. Ωστόσο, η ιδέα ότι η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει καρκίνο δεν είναι νέα. Είναι επιστημονικά βάσιμη. Και με τον τεράστιο αριθμό σαρώσεων που γίνονται, ακόμη και μικροί κίνδυνοι μπορούν να αθροιστούν.
Το συμπέρασμα είναι ότι ναι μεν οι αξονικές τομογραφίες σώζουν ζωές, αλλά δεν είναι ακίνδυνες. Καθώς η ιατρική τεχνολογία εξελίσσεται, το ίδιο συμβαίνει και με τον τρόπο που τη χρησιμοποιούμε. Περιορίζοντας τις περιττές σαρώσεις, χρησιμοποιώντας ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις όπου είναι δυνατόν, και διατηρώντας τις δόσεις ακτινοβολίας όσο το δυνατόν πιο χαμηλές, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι αξονικές τομογραφίες θα συνεχίσουν να βοηθούν περισσότερο από ό,τι βλάπτουν.
