Των Samuel J. White και Philippe B. Wilson, The Conversation.
Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για το μικροβίωμα του εντέρου -την κοινότητα των βακτηρίων, των ιών, των μυκήτων και των αρχαίων που ζει στα έντερα μας. Όμως το έντερο δεν είναι το μόνο μέρος που έχει μικροβίωμα. Το στόμα, η μύτη, το δέρμα, οι πνεύμονες και τα γεννητικά όργανα έχουν τα δικά τους μικροβιώματα. Και όλα αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία μας.
Στοματικό μικροβίωμα
Αναμφισβήτητα, αυτό ήταν το πρώτο μικροβίωμα που ανακαλύφθηκε. Στα τέλη του 1600, ο Antonie van Leeuwenhoek, ένας Ολλανδός επιστήμονας, έξυσε το εσωτερικό του στόματός του και εξέτασε το περιεχόμενο κάτω από ένα μικροσκόπιο. Εκεί βρήκε «πολλά πολύ μικρά ζωντανά ζωύφια, πολύ όμορφα ακίνητα». Σήμερα, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν περισσότερα από απλά «ζωάκια», όπως αποκαλούσε ο Van Leeuwenhoek τα βακτήρια τους μύκητες και τους ιοί. Αυτή η συλλογή μικροβίων, μεταξύ άλλων, βοηθά στην πέψη διασπώντας τους σύνθετους υδατάνθρακες σε πιο απλά σάκχαρα, ώστε το έντερο να μπορεί να τους απορροφήσει πιο εύκολα.
Το μικροβίωμα του στόματος ανταγωνίζεται τα επιβλαβή βακτήρια για πόρους και χώρο. Όταν η ισορροπία των μικροοργανισμών στο στόμα διαταράσσεται, μπορεί να οδηγήσει σε τερηδόνα, ασθένειες των ούλων και λοιμώξεις. Η καλή στοματική υγιεινή και η υγιεινή διατροφή μπορούν να εξασφαλίσουν την επικράτηση των καλών μικροβίων.
Ρινικό μικροβίωμα
Προχωρώντας βόρεια, βρίσκουμε το ρινικό μικροβίωμα, το οποίο βοηθά στο φιλτράρισμα και την παγίδευση σωματιδίων από τον αέρα που αναπνέουμε. Ενώ το ρινικό μικροβίωμα έχει πάνω από 100 στελέχη βακτηρίων, μόνο δύο έως 10 είδη αποτελούν το 90% του μικροβιώματος.
Αυτά τα βακτήρια έχουν μια συμβιωτική σχέση -ξύνεις την πλάτη μου, θα ξύσω τη δική σου. Ωστόσο, ανισορροπίες στο ρινικό μικροβίωμα μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικών εκθέσεων (όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση), γενετικών ή προβλημάτων με το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Αυτές οι ανισορροπίες έχουν συνδεθεί με καταστάσεις όπως η χρόνια ιγμορίτιδα, οι ρινικές αλλεργίες και ο υψηλότερος κίνδυνος λοιμώξεων του αναπνευστικού.
Μια μικρή μελέτη στην Πορτογαλία διαπίστωσε ότι οι γευσιγνώστες κρασιού έχουν λιγότερα ρινικά βακτήρια και λιγότερα διαφορετικά είδη βακτηρίων από τους μη δοκιμαστές κρασιού. Μία από τους ερευνητές, η Lucía Perez-Pardal, είπε στο New Scientist ότι το μόριο του αλκοόλ αφυδατώνει τα βακτήρια. «Αφαιρεί το νερό από τις μεμβράνες τους και εκρήγνυνται», είπε ο Perez-Pardal. «Αν σκοτώνεις τα βακτήρια συχνά, δεν δίνεις αρκετό χρόνο για επαναπληθυσμό».
Μικροβίωμα δέρματος
Μια πολύπλοκη κοινότητα μικροοργανισμών ζει στην επιφάνεια αλλά και στα βαθύτερα στρώματα του δέρματός μας. Το μικροβίωμα του δέρματος περιλαμβάνει βακτήρια, μύκητες και ιούς. Αυτοί οι μικροοργανισμοί παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας του δέρματός μας και στην προστασία από επιβλαβή βακτήρια. Οι ανισορροπίες στο μικροβίωμα του δέρματος έχουν συσχετιστεί με δερματικές παθήσεις όπως η ακμή, το έκζεμα, η ψωρίαση και η δερματίτιδα.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι δύο είδη βακτηρίων, το Cutibacterium acnes και ο Staphylococcus epidermidis σχετίζονταν με μείωση των επιπέδων κολλαγόνου -την πρωτεΐνη που διατηρεί το δέρμα νεανικό. Αναμένετε σύντομα να κυκλοφορήσουν στην αγορά νέες θεραπείες αντιγήρανσης που στοχεύουν σε αυτά τα σφάλματα.
Μικροβίωμα του πνεύμονα
Το ένα μέρος του σώματος που από καιρό πιστευόταν ότι είναι στείρο αποδεικνύεται ότι έχει επίσης μικροβίωμα. Το μικροβίωμα του πνεύμονα δεν είναι τόσο διαφορετικό όσο τα άλλα που αποτελούνται κυρίως από βακτήρια. Πιστεύεται ότι αυτά τα βακτήρια προέρχονται από το στόμα και τη μύτη, εισχωρώντας στους πνεύμονες όταν εισπνέουμε μικρές ποσότητες στοματικών και ρινικών εκκρίσεων.
Το μικροβίωμα πνευμόνων παίζει ρόλο στις ανοσολογικές αποκρίσεις και στην υγεία του αναπνευστικού συστήματος. Οι διαταραχές στο μικροβίωμα του πνεύμονα μπορεί να μας κάνουν πιο επιρρεπείς σε λοιμώξεις και αναπνευστικές ασθένειες όπως το άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και η πνευμονία.
Μικροβίωμα των γεννητικών οργάνων
Κατευθυνόμενοι νοτιότερα, έχουμε το μικροβίωμα του κόλπου στις γυναίκες και το μικροβίωμα του πέους στους άνδρες. Στις γυναίκες, το μικροβίωμα του κόλπου αποτελείται κυρίως από βακτήρια, ιδιαίτερα από είδη Lactobacillus. Αυτό το μικροβίωμα βοηθά στη διατήρηση ενός υγιούς κόλπου δημιουργώντας ένα όξινο περιβάλλον που εμποδίζει την ανάπτυξη επιβλαβών βακτηρίων και προάγει μια ισορροπημένη μικροβιακή κοινότητα. Όταν το κολπικό μικροβίωμα είναι εκτός ισορροπίας, μπορεί να οδηγήσει σε παθήσεις όπως η βακτηριακή κολπίτιδα και οι μολύνσεις από ζυμομύκητες.
Το μικροβίωμα του πέους στους άνδρες συμβάλλει επίσης στην υγεία των γεννητικών οργάνων, αν και έχει μελετηθεί λιγότερο εκτενώς. Οι ανισορροπίες στο μικροβίωμα του πέους μπορεί να οδηγήσουν σε καταστάσεις όπως λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.
Εντερικό μικροβίωμα
Το μικροβίωμα του εντέρου είναι ένα από τα πιο γνωστά και επιδραστικά μικροβίωμα στο σώμα μας. Είναι μια τεράστια συλλογή μικροοργανισμών, συμπεριλαμβανομένων βακτηρίων, ιών, μυκήτων και αρχαίων. Το μικροβίωμα του εντέρου είναι απαραίτητο για την πέψη, το μεταβολισμό και την ανάπτυξη του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Βοηθά στη διάσπαση των σύνθετων υδατανθράκων, παράγει βιταμίνες, συμπεριλαμβανομένης της βιταμίνης Κ και διαφόρων βιταμινών Β, και μας βοηθά να απορροφήσουμε θρεπτικά συστατικά. Οι ανισορροπίες στο μικροβίωμα του εντέρου έχουν συνδεθεί με καταστάσεις όπως φλεγμονώδεις ασθένειες του εντέρου, η παχυσαρκία, ο διαβήτης τύπου 2 και οι διαταραχές ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να διατηρήσετε το μικροβίωμα του εντέρου υγιές ή να το εξισορροπήσετε ξανά όταν ξεφύγει. Αυτά περιλαμβάνουν τη λήψη προβιοτικών (ωφέλιμα βακτήρια) και πρεβιοτικών (φυτικ΄ς ίνες που τροφοδοτούν τα βακτήρια). Μπορεί επίσης να γίνει με μεταμόσχευση μικροχλωρίδας κοπράνων (μεταφορά υγιούς μικροχλωρίδας από δότη σε λήπτη), γνωστή και ως μεταμόσχευση κοπράνων.
Αυτά τα μικροβιώματα στο σώμα μας δεν είναι μεμονωμένες οντότητες. Αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με πολύπλοκους τρόπους. Για παράδειγμα, τα μικροβιώματα του στόματος και της μύτης μπορούν να επηρεάσουν την υγεία του αναπνευστικού συστήματος. Οι διαταραχές στο μικροβίωμα του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα και να επηρεάσουν άλλα μικροβιώματα. Το μικροβίωμα του δέρματος μπορεί να αλληλεπιδράσει με το μικροβίωμα των γεννητικών οργάνων και με μικρόβια από το περιβάλλον μας. Η αναγνώριση της διασύνδεσης αυτών των μικροβιωμάτων μας υπενθυμίζει ότι το σώμα μας είναι ένα ολιστικό οικοσύστημα όπου οι ανισορροπίες σε μια περιοχή μπορεί να έχουν συνέπειες σε ολόκληρο το μικροβιακό τοπίο. Η κατανόηση αυτών των αλληλεπιδράσεων ανοίγει νέους δρόμους για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας.
